Ngồi trong xe lòng tôi chộn rộn. Mảnh đất nơi đây đối với tôi không phải là xa lạ, dường như tháng năm nào thuở tôi còn bé xíu, cái hình ảnh con sông Chanh uốn lượn, bến phà qua sông và những vạt lau phơ phất ven bờ đã ăn sâu vào tâm trí tôi.

Lạ lẫm chăng cũng bởi cảnh vật nơi đây đã thay đổi ít nhiều. Con đường được nới rộng, nhà cửa mọc lên san sát. Chiếc xe chạy lên dốc cầu qua sông Chanh, khoảnh khắc ở điểm cao của chiếc cầu để gió sông phần phật lùa vào cửa kính khiến lòng tôi se lại, nhấp nhỏm.

Không phải vì tôi sợ gió, sợ độ cao, mà vì cầu qua sông Chanh để lại trong tôi vệt kí ức u buồn, đau thương và ngổn ngang giữa những kí ức ấu thơ ngọt bùi. Mọi thứ hỗn độn như những chiếc phà chở cần cẩu, máy xúc, máy khoan… đang lô nhô, xé nát con sông Chanh.

Ngần ấy năm trôi qua, có lúc tôi đã ngỡ mình sẽ không đủ can đảm để trở lại dòng sông Chanh thêm một lần nào nữa. Hồi tôi quyết định rời khỏi mảnh đất này, tôi biết lòng má đau như cắt. Tôi cũng đau. Má tôi - nửa muốn đi, nửa lại muốn ở lại, má nói: - Hay thôi con ạ! Má thấy lo lo, bồn chồn trong bụng, không chịu nổi!

Tôi ứa nước mắt. Đi thì đau mà ở lại cũng đau. Nhưng, ở lại sông Chanh chắc má đau hơn gấp bội phần, nhất là những buổi chiều má bắc ghế ra hàng ba ngồi ngẩng mặt nhìn về chiếc cầu uy nghi tắm nắng, dưới chân cầu rớt lại mấy giọt buồn thỉu buồn thiu như nước mắt má tôi.

- Đi thôi má! Đi để… chạy trốn nỗi đau.

Nói đến đây, má tôi bật khóc. Hôm dọn nhà, má trân trọng từng món đồ nhỏ nhoi như cái li, cái chén, cả bộ đồ nghề thợ mộc, thợ hồ của ba tôi. Tôi nói với má cái nào mang được thì mang, không thì cho hàng xóm dùng, mang theo lỉnh kỉnh, nhọc lòng lắm. Mắt má buồn buồn. Sau mấy ngày dọn dẹp má cũng chỉ gom được ít đồ gọi là đem theo làm kỉ niệm, mai mốt nhớ quê, nhớ nhà cũ, nhớ sông Chanh má lấy ra ngắm nghía mà hồi tưởng về những năm tháng xa xưa…

- Đem gì thì đem, chứ nước sông Chanh sao mà đem được, con ha?

Má tôi nói vậy. Sông Chanh làm sao mang theo được? Cả nước sông cũng thế. Má con tôi đâu thể rót nước sông Chanh đầy lòng dạ của mình mà mang theo suốt hành trình biệt xứ. Buổi chiều cuối cùng ở lại sông, má ra bờ sông ngồi nhìn từng cánh sóng bạt ngàn, thuở ấy ghe tàu qua lại ít hơn, mặt sông bao giờ cũng bình yên và đêm đêm lại văng vẳng “Điệu hò sông Chanh” ngọt ngào mà sao nghe rưng rưng nước mắt. Má vốc nước sông Chanh rửa mặt, kì cọ chân tay. Má nghiêng đầu để nước sông đẫm ướt mái tóc sợi đen sợi trắng xen lẫn nhau, để mùi sông Chanh thấm vào da thịt má.

Thế đấy, con sông Chanh che chở chúng tôi. Con sông Chanh ngủ yên trong tâm hồn chúng tôi từ lúc rời quê. Có những đêm nằm mơ, tôi thấy mình bồng bềnh trên sông. Nước trôi. Tôi trôi. Tôi lạc vào bờ bãi sông Chanh rợp màu xanh đỏ tím vàng của hoa dại và màu xanh của cỏ. Đẹp lắm! Và, tôi thấy ba tôi. Ba ngồi trên bờ sông Chanh, người ba ướt sũng. Ba dang tay về phía tôi, mỉm cười. Rồi ba khuất dạng giữa dòng sông. Nước trôi chầm chậm…

Minh họa Trần Nhương

Mùa Hè, mực nước sông Chanh hạ xuống. Cứ mấy hôm tôi lại thấy có đám lục bình trôi tấp vào bờ rồi nấn ná ở đó, đêm nước lớn mới thong dong ra đi. Dòng sông Chanh bắt nguồn từ đâu tôi không biết, đổ về đâu tôi cũng không biết. Má không biết, ngoại không biết. Trong nhà, chỉ ba tôi là biết. Đêm đêm, ba nằm trên võng giăng ngoài thềm ba hút thuốc, ho sù sụ rồi kể cho tôi nghe chuyện dòng sông này rẽ ngoặt thành những dòng sông khác, mang nước về những miền đất khác.

Hồi ấy ba đã từng ra đi, chí làm trai vùng vẫy bốn phương, sông ba đã qua mà biển ba cũng đến. Vậy rồi ba mỏi chân, ba về lại quãng sông này dựng nhà dựng cửa, dựng lại cuộc đời với mảnh vườn nhỏ đầy cây trái phía sau. Rễ cây vươn dài hút phù sa sông Chanh mà lớn nhanh như thổi. Ngày vườn cây sai trái là lúc ba nổ máy koler chạy qua bên kia sông đón má tôi về làm vợ.

Lời thề của ba má tôi có sông Chanh chứng giám – lời thề ghi khắc vào sông. Mùa đông, nước sông dềnh dàng. Mấy lần có người qua sông khuya, đắm ghe, tiếng la hét thất thanh cùng tiếng quẫy đạp nước giữa bao la sóng gợn, ba tôi tức tốc lao nhanh xuống bãi sông nhổ mái dầm bơi xuồng ra cứu những người xa lạ. Tôi thường hỏi từ ấy tới nay ba đã cứu được bao nhiêu người chết đuối trên quãng sông này. Ba tôi ngồi tính rồi lắc đầu, bảo “Không nhớ, nhiều lắm!”. Thế là mỗi đêm ba thường bơi xuồng qua lại trên sông, tôi gọi ba về ngủ thì ba nói không yên lòng chợp mắt… Ánh mặt trời xuyên qua cửa sổ rọi vào mắt tôi. Tôi giật mình thức giấc, nghe má gọi: - Bo ơi, ra đây mà xem, nhanh lên, Bo. Tôi bước xuống giường, xỏ đôi dép vào chân rồi vừa chạy vừa dụi mắt. Má trỏ tay về phía Nam sông Chanh, trời ơi, tôi trố mắt rồi dụi thêm lần nữa để nhìn cho rõ: - Trời ơi, cái gì… cái gì sừng sững vậy má? - Móng cầu đó. Họ đổ từ mấy hôm trước mà má con mình không trông thấy. Tôi trầm trồ: - Đẹp quá! Vậy là từ nay muốn sang nhà ngoại má con mình không còn phải bơi xuồng nữa, má ha. - Ừ! Con thấy ai không - Má tôi lại chỉ đám người lô nhô phía trên nhịp cầu xây dở, nói tiếp - Ba con đó. Hóa ra mấy hôm nay ba con đi xây cầu.

Vậy mà má tưởng ba bỏ má đi đâu, trách lầm ba, tội ba. Tôi cười mỉm. Đám người trông xa chỉ bé bằng con kiến, nhưng tôi vẫn cố mường tượng ra đó là ba của tôi. Người ba hiền lành. Người ba chân chất, yêu thương má con tôi rất mực. Tôi nhớ ba. Mấy hôm nay ba không về nhà, tôi đã khóc ròng vì tưởng mình làm nên lầm lỗi gì mà ba giận bỏ nhà ra đi. Trời ơi, tôi muốn chạy đến đó mà ôm lấy ba, mà hôn ba. Nhưng má nói: - Thấy vậy chứ xa lắm, Bo ạ! Rồi mai mốt ba sẽ về.

Tôi gật đầu. Từ hôm đó, mỗi ngày tôi đều ngồi bó gối trên thảm cỏ xanh dưới bờ sông trông về phía cây cầu đang xây, lòng vui. Tôi nhớ mỗi lần muốn qua sông, tôi với má phải ngồi trên chiếc xuồng chòng chành, sóng dập dềnh như muốn úp ngược chiếc xuồng lại, nhấn chìm má con tôi. Tôi sợ lắm. Bến đò chị Thắm ngày mấy lượt qua sông. Nhiều lúc thấy bóng chị với bóng xuồng nhỏ như con thoi giữa mịt mù sóng nước sông Chanh, tôi thấy thương chị quá đỗi.

Chị chèo đò không phải vì mưu sinh mà vì tâm hồn chị đã gắn liền với bến nước này, dòng sông này. Chị quý từng bước chân về với quê hương nặng trĩu phù sa của mình, chị đưa đò mặc kệ ngày mưa tháng nắng… Rồi mai này cầu sông Chanh được xây xong, chắc chị Thắm buồn lắm, con đò buồn thiu nhưng cũng đành chịu, má nói mọi thứ rồi cũng đổi thay, bằng cách này hay cách khác, quy luật thời gian sẽ xóa bỏ những thứ cũ xưa để thay thế vào bằng những điều xứng đáng hơn… Đã bao nhiêu năm trôi qua, những lần thâm nhập cuộc sống khiến tôi hiểu thêm về nỗi khổ của con người. Đằng sau những thứ hiện đại, bền vững kia là vô vàn sự hi sinh, máu xương và nước mắt của con người, như chiếc cầu mà chúng tôi đang đi qua.

Anh bảo vệ nể chúng tôi là đoàn văn nghệ sĩ về đây thâm nhập đời sống nên cho chúng tôi dừng xe trên cầu ít phút nhìn ngắm cảnh vật, nhìn ngắm sông Chanh.

Phương lay: - Bo, sao không xuống ngắm cảnh, sông Chanh đẹp và rộng lắm!

Mắt tôi hơi cay, không biết tại gió hay tại điều gì khác mà nó cay đến thế. Tôi nói: - Phương xuống đi, tôi không xuống đâu.

Phương nhìn tôi bằng ánh mắt lạ lẫm rồi xuống xe. Tôi ngồi một mình, lòng ngổn ngang với những kí ức nhuốm màu xưa cũ. Nhịp cầu sông Chanh đã chứng kiến một dấu vết đau thương, đó là khoảnh khắc chộn rộn tiếng la hét, tiếng khóc, tiếng rên rỉ xót xa, tiếng người còn sống kêu gào lục tìm thân xác người thân trong đống đổ nát khi cầu sập nhịp. Má tôi tìm chồng. Còn tôi tìm ba. Má hóa điên…

Đó là buổi hoàng hôn chập choạng, một âm thanh kinh hoàng tưởng như rung rinh bờ đất bên kia sông, sóng cuồn cuộn sóng. Má con tôi đang lúi húi chẻ củi sau nhà hớt hải chạy ra nhìn về phía cầu sông Chanh. Má tôi chỉ kịp hét lên: “Trời ơi, cầu sập. Bo ơi, chồng ơi…”, rồi má khuỵu xuống. Mắt tôi đầm nước. Tôi đỡ má dậy rồi dìu má chạy về phía Nam, nơi có cây cầu chưa xong một nhịp dẫn đã sập vì một lí do nào đó, chôn vùi mấy chục mạng người trong đống bê tông đổ nát dưới chân cầu.

Hì hụp. Vật vã. Khóc. Ngất. Chúng tôi cào xới đống bê tông sắt nhọn bằng đôi bàn tay xương thịt của mình đến toát máu mà vẫn không tìm thấy xác ba. Xác những người khác đã được đưa lên bờ, đắp chiếu, thắp hương, chờ người nhà đến nhận mặt tử thi. Cảnh tượng ấy thật đau lòng.

- Má ơi, con mệt mỏi quá rồi, má ơi, ba ơi! Tôi bất lực ngồi xuống đống bê tông, khóc ròng, vừa đau vừa tủi. Nước mắt tôi rơi rơi trên mảnh vụn bê tông. Chiều đau thương. Chiều li biệt…

- Phương biết không, hồi trước con sông Chanh không rộng thế đâu, hai bên bãi bờ xanh um, đẹp lắm! Giờ thì sông bị người ta nạo vét, tàu bè chạy qua sóng đánh sạt lở bờ sông.

Sông không còn yên bình như trước.

Tôi kìm lòng bước xuống cầu sông Chanh, đứng cạnh Phương. Tôi chỉ tay về phía xóm nhỏ hiền lành, nói khẽ: - Phương thấy không, nhà tôi ngày xưa ở đó. Từ lúc ba tôi qua đời, má con tôi không còn ở đó nữa mà chuyển hẳn lên thành phố. - Tôi biết, thôi Bo đừng mãi đớn đau, máu ba Bo (cùng những người khác) nhuộm thắm chân cầu, để hôm nay chúng ta đi qua, chiếc cầu sừng sững nối hai bờ sông rộng. - Hồn ba tôi đã hóa vào sông Chanh. Ba ở lại sông.

Chúng tôi đứng trên cao, trời đầy gió. Tôi nhìn xuống sông. Ở đó là ba. Sông là ba. Tôi thèm những giấc mơ mình được trôi bồng bềnh trên sông, như trôi trong tấm lòng êm ái của ba. Ba là vĩnh cửu.