Người đàn bà làng hương

Thân hình nhỏ nhắn mảnh dẻ, vết thời gian đã phủ lên khuôn mặt và vóc dáng của người đàn bà gốc gác hoàng tộc triều Nguyễn này với cái tên thật đẹp là Tôn Nữ Ánh Tuyết (76 tuổi, trú tại số 69 đường Huyền Trân Công Chúa, phường Thủy Xuân, TP Huế, tỉnh Thừa Thiên Huế). Trong quầy hàng trang trí cơ man các loại hương với màu sắc và trọng lượng khác nhau, mệ Tuyết như lọt thỏm trong những sắc màu ấy. Nhẹ và thanh, chậm rãi mà hút hồn người, dìu dặt mà đầy khắc khoải, mệ Tuyết nói chuyện mà như ru từng người bằng chất giọng xứ Huế ngọt ngào...

Từ khi 9 tuổi, mệ đã theo ông bà ngoại học cách làm hương là nghề truyền thống của làng. Rồi mệ vào Quốc học (trường nữ), rồi thi đỗ vào Đại học Tổng hợp Huế chuyên ngành Hóa học được nửa chừng thì những đổi thay của lịch sử đã khiến mệ phải dở dang ước mơ. Một thời gian sau mệ vừa làm hương vừa đăng kí học lớp trung cấp kế toán, rồi chuyện tình yêu đã đưa mệ về miền cao nguyên Đắk Lắk làm dâu. Cuộc sống với nhiều đổi thay đã khiến gia đình tan vỡ, mệ về lại Huế và chuyên tâm với nghề làm hương để xoa dịu những nỗi đau.

Mệ Tuyết làm hương bán để gom góp tiền cho bệnh nhân ung thư.

Thôi thì chuyện đời mình, mệ không muốn kể sâu, nhưng chuyện khơi lại sức sống cho làng hương Thủy Xuân này, mệ kể vanh vách như niềm tự hào của mình, của người làng hương, của công sức cha ông gìn giữ và đắp bồi. Thủy Xuân cách đây chừng đôi ba mươi năm vẫn chưa nhộn nhịp du khách như bây giờ, làng chỉ có ba nghề truyền thống là nghề làm mõ, đẫy (tạo tác) trầm, nghề làm hương.

Đổi thay của kinh tế khiến nghề nào cũng chấp chới những khó khăn, người làng đau đáu ngụp lặn với nghề để giữ lại hồn cốt của cha ông, giữ lại cái tinh hoa của làng nghề chốn cố đô và giữ lại cho mình chút gì còn luyến lưu với cuộc mưu sinh đầy nghiệt ngã. Mệ vừa làm hương để bán, dựng lên một quán nhỏ bên đường để phơi hương và cũng để trưng bày. Những lần đầu tiên khi các Festival tại Huế được tổ chức, mệ mang hương làng Thủy Xuân đến trưng bày và dựng bàn làm hương ngay tại chỗ. Khách du lịch bất ngờ và thích thú, lạ lẫm và tò mò. Rồi mệ giới thiệu về làng Thủy Xuân, giới thiệu về con đường nơi những người làng đang làm hương tới mọi người. Cứ thế, tiếng lành đồn xa, du khách tìm tới và họ đã vô cùng ấn tượng với một làng nghề như thế.

Đã ở cái tuổi 76, nguyện ước cuối cùng của mệ cho những bệnh nhân ung thư vẫn còn đó, đầy ngọt ngào và hy vọng.

Làng hương Thủy Xuân ban đầu chỉ còn dăm ba hộ làm nghề, thấy du khách đến ngày một đông nhiều hộ khác cũng quay lại với nghề. Những cây hương se xong được bà con mang ra phơi nắng cho khô. Những chân hương đan níu xòe đều trên sân phơi ấn tượng với du khách, nhất là khách nước ngoài.

Rồi nghề làm hương, làng hương Thủy Xuân sang trang mới. Những chân hương nhuộm xanh, đỏ, vàng, tím được xòe ra tạo thành những tác phẩm sắp đặt, khiến chúng như vũ điệu của những gam màu phối trộn trên nguyên liệu thô mộc nhưng có sức quyến rũ đặc biệt, mang lại hiệu ứng thẩm mĩ cho những tấm hình. Cùng với đó, những đạo cụ như đàn nguyệt, đàn tì bà, sắm thêm phục trang là những bộ áo dài ngũ thân, khăn đóng cho nam lẫn nữ, trồng hoa, trang trí lồng đèn... được lưu vào những tấm hình của du khách vượt ra khỏi lũy tre làng, đi ra thế giới.

Cuối năm 2021, UBND tỉnh công nhận nghề làm hương trầm Thủy Xuân là nghề truyền thống tỉnh Thừa Thiên Huế. Điều này góp phần bảo tồn, tôn vinh nghề hương thủ công truyền thống và khuyến khích người dân làm du lịch, tạo thêm một điểm đến nổi tiếng trên bản đồ du lịch tỉnh Thừa Thiên Huế. Nhưng, người đàn bà làng hương ấy còn làm được nhiều hơn thế, khi dành cả tâm nguyện của mình cho những bệnh nhân ung thư.

Cho người bệnh và những nguyện ước cuối cùng

Ngày nào cũng thế cứ 4 - 5 giờ sáng, mệ Tuyết lại cặm cụi dọn hàng, bưng bê mấy chục bó chân hương ra trưng bày trước quán nhỏ của mình. Công việc cứ đều đặn như thế chỉ vì cái tâm với làng nghề và mong muốn giúp đỡ những em nhỏ, những bệnh nhân mắc bệnh ung thư.

Nhiều bạn trẻ là các tình nguyện viên cũng đến hỗ trợ mệ Tuyết mang quà tới các bệnh nhân ung thư.

Mệ có gì đâu, lúc ban đầu có dư dả đôi ba trăm ngàn đồng mang vào giúp đỡ các cháu nhỏ bị ung thư ở bệnh viện. Tại đây, mệ đã nhìn thấu nỗi đau của những bệnh nhi ung thư, nhìn thấy những đôi mắt khắc khoải của người nhà bệnh nhân, nhìn thấy cả những đứa trẻ hồn nhiên mà không biết mình mang trọng bệnh... tất cả như một cơn sóng quằn quại trào lên trong thổn thức của mệ. Từ đó, mệ chắt chiu từng đồng tiền bán hương, từng đồng tiền người ta cho để gom góp lại mang vào bệnh viện cho các bệnh nhân.

Gần 10 năm qua, nguyện ước của mệ cũng chỉ có một điều, đó là dành khoảng thời gian còn lại của cuộc đời kiếm tiền giúp đỡ bệnh nhân ung thư, xoa dịu những thương tổn. Kinh phí mỗi chuyến thiện nguyện có khi lên đến vài chục triệu đồng cho 90 bệnh nhi và 470 bệnh nhân người lớn đang điều trị dài ngày. Mệ cũng để dành được một số tiền tiết kiệm, mệ bảo số tiền ấy sẽ được chuyển tới cho các bệnh nhân ung thư đang điều trị tại bệnh viện.

Đối với mệ Tuyết, còn được sống là còn nỗ lực vì trẻ em ung thư, “ung thư không đợi mình!”, đó là câu nói mà mệ luôn nhắc bản thân mình mỗi ngày. Với mệ, có được chút tiền là mệ lại đi, bởi mệ sợ sẽ không kịp. Như trường hợp một bệnh nhi ở Quảng Bình bị ung thư xương mệ đến thăm và gần 1 tháng sau bệnh nhi này được đưa về nhà. Từ đó mệ không gặp nữa và nỗi ăn năn cứ ở trong mệ mãi. Dường như tháng nào mệ cũng đi. “Ít nhiều chi mệ cũng vô thăm, tặng quà cho mấy cháu. Chỉ sợ mấy cháu không đợi được mình. Thương lắm!”.

Nhiều bạn trẻ là các tình nguyện viên cũng đến hỗ trợ mệ Tuyết mang quà tới các bệnh nhân ung thư.

Gần 2 năm nay mệ đã yếu hơn, đôi chân đã mỏi hơn nên việc đi lại khó khăn, nhưng mệ vẫn cố gắng vào bệnh viện để trao quà. ThS.BSCKII Hoàng Thị Lan Hương, Phó Giám đốc Bệnh viện Trung ương Huế chia sẻ, những món quà chuyển đến từng bệnh nhân phần nào xoa dịu những tổn thương, nỗi buồn và tiếp thêm cho họ nghị lực sống, cùng với người thân chiến đấu với bệnh tật đến phút giây cuối cùng. Mong rằng mệ Tuyết sẽ có thật nhiều sức khỏe để tiếp tục lan tỏa những điều tốt đẹp. Nhiều gia đình, nhiều đứa trẻ ở bệnh viện đã xem mệ Tuyết như người mẹ thứ hai.

Trong đôi mắt hấp háy những niềm vui khi kể chuyện, rồi mệ khoe những tấm ảnh chụp năm 2022, mệ Tuyết được Hội Liên hiệp Phụ nữ tỉnh Thừa Thiên Huế phong tặng danh hiệu “Phụ nữ tiêu biểu vì cộng đồng”, hay ảnh mệ được Đài Truyền hình quốc gia vinh danh trong chương trình Điều Tử Tế, hay hình ảnh mệ những lần được các tổ chức, diễn đàn, Trường đại học ở Huế mời đến làm talkshow, nói chuyện truyền cảm hứng cho giới trẻ, lan tỏa những câu chuyện sống đẹp, tử tế đến mọi người.

Đã ở cái tuổi 76, mệ không còn nhiều sức lực để làm nhiều hơn những điều tử tế, nhưng nguyện ước cuối cùng của mệ cho những bệnh nhân ung thư vẫn còn đó, đầy ngọt ngào và hi vọng, biết làm sao để nói được lời cảm ơn với người như mệ Tuyết, đến cuối cùng vẫn đau đáu với những phận người kém may mắn kia.