Tối 18/3, tại bản Chung Sơn, xã Sơn Thủy (Quan Sơn, Thanh Hóa) diễn ra Lễ hội Mường Xia năm 2024. Dự lễ khai mạc có ông Nguyễn Văn Thi, Phó Chủ tịch Thường trực UBND tỉnh Thanh Hóa, lãnh đạo huyện Quan Sơn cùng đông đảo đồng bào dân tộc Thái và người dân nước bạn Lào ở khu vực biên giới miền Tây Thanh Hóa và tỉnh Hủa Phăn (Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào).

Lễ hội Mường Xia 2024.

Lễ hội Mường Xia là hoạt động văn hóa đặc sắc tái hiện sự hình thành của Mường Xia gắn với lịch sử hình thành từ Mường Chu Sàn; những phong tục tập quán, tín ngưỡng của người Thái trên mảnh đất Mường Xia. Lễ hội cũng là dịp để tri ân công lao của tướng quân Tư Mã Hai Đào. Ông là người đã có công lớn trong việc diệt trừ quân xâm lược, trấn ải biên cương.

Theo sử cũ, vào thế kỷ XV, Tư Mã Hai Đào là vị tướng tài, võ nghệ cao cường, giúp vua lập nhiều chiến công. Trong thời gian trấn ải biên cương, ông đã chọn Mường Xia để xây dựng thủ phủ, khai khẩn ruộng hoang và mang lại cuộc sống thanh bình, ấm no cho người dân dọc biên giới miền Tây xứ Thanh.

Lễ hội Mường Xia được đồng bào người Thái ở Quan Sơn tổ chức nhằm tri ân công lao của tướng quân Tư Mã Hai Đào.

Từ khi Quan Châu Xia xây dựng thủ phủ, dân bỏ mường đi trước kia đều lần lượt quay về. Làm cho Mường Xia trở nên trù phú. Đêm đêm, dưới những nếp nhà sàn đầm ấm của người Thái nơi đây lại rộn ràng nhịp chày khua luống, tiếng khèn gọi bạn dưới chân núi Pha Dùa lại hoà cùng lời khặp ngọt ngào, thiết tha của những đôi lứa trao duyên nơi bến sông đầu bãi.

Dưới sự cai quản của Quan châu Xia, tình hữu nghị giữa hai nước Việt - Lào ngày càng trở nên thân thiết. Sau khi quan Tư mã Hai Đào mất, người dân Mường Xia an táng ông vào núi Pha Dùa “làm thần thiêng sông núi”, giữ cho cả Mường Xia vía yên, vía khỏe…

Ngày nay, Lễ hội Mường Xia được đồng bào người dân tộc Thái tổ chức hàng năm vào ngày 9, 10/2 Âm lịch vừa để tri ân, vừa mong cầu cho bản làng no ấm, cuộc sống an lành.

Đông đảo người dân, du khách dự lễ hội.

Những năm gần đây, Lễ hội Mường Xia không chỉ thu hẹp ở đồng bào dân tộc Thái thuộc xã Sơn Thủy (Quan Sơn), mà còn là nơi giao lưu, sinh hoạt văn hóa giữa các dân tộc anh em Thái, Kinh, Mường huyện Quan Sơn và vùng Mường Đào, huyện Bá Thước (quê hương của Tư Mã Hai Đào), vùng Mường Bén và Mường Xôi của nước bạn Lào.

Năm 2022, Lễ hội Mường Xia đã được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đưa vào danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.