Tác hại khôn lường

Thực tế không phải vậy, người dùng thuốc lá THM vẫn tự đưa vào cơ thể những chất độc hại, kể cả chất gây nghiện nicotin. Các nghiên cứu đã cho thấy dấu vết để lại của nicotin dù các nhãn hiệu thuốc lá THM khăng khăng sản phẩm của họ không chứa nicotin. Cơ quan Tổng Y sĩ Hoa Kỳ dùng khái niệm “Mối quan ngại trầm trọng cho sức khỏe cộng đồng” để miêu tả tác hại của thuốc lá THM. FDA - Cơ quan Quản lí Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ - cũng công bố cảnh báo về số học sinh trung học sử dụng thuốc lá THM ngày càng tăng. Các chuyên gia y tế nhận định phụ nữ hút thuốc lá này cũng bị ảnh hưởng như nam giới, đặc biệt đối với sức khỏe sinh sản.

Tác hại của thuốc lá THM chủ yếu tới não bộ, tim mạch và phổi. Theo đó, nicotin giải phóng những hoá chất “sung sướng” trong não, gây ra những biến đổi hoá học kéo dài và nguy hiểm nhất là gây nghiện. Ngoài ra, người dùng còn có thể bị đau đầu, chóng mặt hoặc run lẩy bẩy. Não bộ của trẻ rất nhạy cảm với các đặc tính gây nghiện của nicotin. Người hút thuốc lá THM có thể khiến tim phải hoạt động nhiều, đặc biệt khi leo dốc, gắng sức khiến tim phải “cày bừa” vất vả hơn để đưa đủ máu và oxy đến các tế bào, về lâu dài tự đặt mình vào hiểm họa nhồi máu cơ tim và đột quỵ. Tổn thương phổi do thuốc lá điện tử được gây ra bởi nicotin - làm bạn thở gấp với hơi thở nông, tăng nguy cơ mắc bệnh phổi và ung thư phổi. Bên cạnh đó, diacetyl - một chất tạo hương - được tìm thấy trong một số thuốc lá THM có liên quan đến một số bệnh phổi nghiêm trọng. Sở dĩ vậy bởi cơ chế hoạt động của thuốc lá THM là nung nóng dung dịch chứa nicotine tạo ra khói aerosol người sử dụng hít vào. Trong dung dịch thuốc lá điện tử thường có chất tạo mùi và được pha trong chất Propylene Glycol hoặc Glycerin.

Yêu cầu cấp bách trong quản lí thuốc lá thế hệ mới

Báo động

Thuốc lá THM cũng gây nghiện và độc hại như thuốc lá truyền thống, nhưng vì thiếu hiểu biết mà xu hướng sử dụng ngày càng gia tăng, nhất là ở các thành phố lớn, nhóm có mức sống khá và giới trẻ. Kết quả điều tra sức khỏe học đường cho biết, học sinh trong độ tuổi từ 13 - 17 bắt đầu hút thuốc lá THM. Trong đó, nam học sinh 15 - 17 tuổi hút nhiều nhất, đặc biệt có cả nữ học sinh. Thuốc lá THM hấp dẫn giới trẻ bởi thiết kế bắt mắt, nhỏ gọn, giống như xì gà, shisha điện tử, đóng gói như kẹo, nhiều hương vị, giá rẻ…

Ngoài ra, người ta còn sử dụng giới trẻ, người nổi tiếng để quảng cáo thuốc lá THM, bán qua các thương mại điện tử. Đặc biệt, họ còn che đậy bản chất có hại của nó nhằm đánh lừa người sử dụng bằng các quảng cáo là có thể giúp giảm hoặc cai nghiện thuốc lá truyền thống và không gây ảnh hưởng tới người xung quanh. Thuốc lá THM là một phần nguyên nhân khiến tỉ lệ hút thuốc lá ở nữ giới và thiếu niên tăng lên.

Các loại thuốc lá THM là mặt hàng chưa được phép kinh doanh, thường được nhập lậu, không có chứng từ, vận chuyển qua nhiều hình thức nhưng lại dễ dàng thâm nhập thị trường Việt Nam vì nhiều lí do, trong đó có chế tài quản lí chưa đầy đủ. Thuốc lá THM thâm nhập vào Việt Nam nhiều nhất qua đường bộ, rồi đường thủy và đường hàng không. Về đường bộ hầu như là qua biên giới Trung - Việt và biên giới phía Tây - Nam giáp Campuchia. Dường như đã hình thành đường dây xuyên quốc gia riêng hoặc ghép thuốc lá THM với các mặt hàng khác để nhập lậu.

Kiểm tra một điểm bán thuốc lá THM tại một phường của TP Hạ Long, phát hiện 12.505 điếu thuốc lá THM loại Pod system, nhãn hiệu Lio, xuất xứ Trung Quốc không có chứng từ chứng minh nguồn gốc. Tại TP Hồ Chí Minh, mỗi năm phát hiện và xử lí hàng chục vụ buôn lậu thuốc lá THM. Nhưng đây cũng chỉ mới là phần nổi của tảng băng trôi. Tại An Giang, chỉ trong 6 tháng đầu năm 2021 đã bắt giữ 4 vụ (tăng 3 vụ so với cả năm 2020) liên quan 4 người, thu giữ tang vật trị giá hàng chục triệu đồng, nhưng chỉ xử phạt với tổng số tiền gần 9 triệu đồng về hành vi kinh doanh, buôn bán hàng hóa không rõ nguồn gốc, nhập lậu.

Cấp bách chế tài xử lí

Việc quản lí thuốc lá THM là cấp bách. Song căn cứ vào cơ sở pháp lí nào thì còn lúng túng, thường vận dụng các văn bản xử lí hành vi buôn lậu nói chung. Ngay với Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá năm 2012 (được sửa đổi bổ sung năm 2018), chưa nêu cụ thể tên các sản phẩm thuốc lá THM, ngoại trừ việc quy định chung cho các sản phẩm có chứa nguyên liệu thuốc lá sẽ nằm trong phạm vi điều chỉnh của Luật này.

Theo các lực lượng chức năng, hiện nay các vụ bắt thuốc lá THM chủ yếu dựa vào lí do không rõ xuất xứ và hàng lậu. Tuy nhiên, phần lớn vụ bị bắt chỉ nhỏ lẻ vài chục hoặc đến trăm sản phẩm, thường ở các điểm bán lẻ, còn kho hàng lớn thì chưa phát hiện được. Do vậy, có vụ chỉ bị xử lí bằng phạt hành chính, chưa đủ sức răn đe.

Vì vậy cần sớm ban hành chế tài quản lí đối với thuốc lá THM. Trước mắt tăng cường thực thi Luật Chống buôn lậu và gian lận thương mại, Luật Phòng chống tác hại thuóc lá, đồng thời đẩy mạnh tuyên truyền tác hại của thuốc lá THM, nhất là với giới trẻ thông qua tổ chức thanh niên, nhà trường và gia đình.