Sáng 4/3, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Thanh Hóa phối hợp với Viện Khảo cổ học đã tổ chức Hội nghị thông báo đầu bờ nhằm báo cáo kết quả và những phát hiện mới sau thời gian khai quật tại di tích.

khai quật khảo cổ tại khu vực bên trong và bên ngoài của 4 cổng thành di sản Thành Nhà Hồ

Thời gian khai quật từ ngày 15/9 đến ngày 31/12, trên diện tích 5.000m2. Cụ thể diện tích khai quật gồm: Cổng thành phía đông: 500m2; cổng thành phía tây: 500m2; cổng thành phía nam: 2.000m2; cổng thành phía bắc: 2.000m2.

Cuộc khai quật đã có nhiều phát hiện mới đóng góp vào việc tìm hiểu cấu trúc và kỹ thuật xây dựng khu vực cổng Thành Nhà Hồ qua các thời kỳ lịch sử. Đồng thời cũng minh chứng và làm tăng thêm các giá trị nổi bật toàn cầu của khu Di sản.

Các đại biểu tham quan bãi đạn đá

Theo đó, cuộc khai quật đã làm rõ kích thước ban đầu của các cổng thành tại di sản thành Nhà Hồ. Các cửa cuốn này được xây bằng cách đắp đất thành hình vòm cửa, sau đó ghép những khối đá tảng hình thang dạng múi bưởi lên trên, sau khi ghép xong các phiến đá thì mới xử lý đất ra ngoài.

Cấu tạo ba bức tường thành Đông, Nam, Tây tương tự nhau về kích thước và kỹ thuật ghép đá, tiêu biểu nhất là tường thành phía Đông: dưới đáy là đá lót móng kích thước lớn; trên còn lại 4 đến 5 hàng đá kích thước lớn được làm nhẵn, hàng dưới to nhất lên cao nhỏ dần; phía trong là hệ thống đá và đất sét sỏi gia cố (phần thành đất gia cố phía trong).

Trong khi đá xếp thành ở tường và cổng Bắc có kích thước nhỏ hơn, mạch ghép lớn hơn, nhiều hàng đá hơn, các lớp đá ngoài không được làm nhẵn, các lớp đá trong không được ghè đẽo vuông vức. Điều này một phần do quá trình xử lý vật liệu và một phần do quá trình tu sửa nhiều lần trong giai đoạn sau.

Con đường Hoàng Gia được làm rõ phần bó đá còn lại tại khu vực phía nam và phần xuất lộ rõ trong nội thành. Trục trung tâm chính là dấu tích con đường Hoàng Gia nối từ cổng Nam lên khu vực Chính điện. Tổng thể mặt bằng kiến trúc Thành Nhà Hồ được phân bố thành nhiều lớp ngang dọc. Tất cả đều được đối xứng qua trục đường Hoàng Gia ở trung tâm. Qua đây có thể bước đầu nhận diện diện mạo đích thực của mặt bằng Thành Nhà Hồ ở khu vực cổng và tường thành.

Các đại biểu tham quan nơi khai quật

Về vật liệu kiến trúc đã tìm thấy một số loại hình gạch chữ nhật, trang trí lá đề thời Trần-Hồ, ngói phẳng, ngói cong lòng máng màu xám thời Lê. Đồng thời, các hố khai quật tìm thấy khá nhiều mảnh gốm men thời Trần- Hồ và thời Lê Sơ. Ngoài ra, còn tìm thấy một số cụm bi/đạn đá tại khu vực cổng Nam và cổng Bắc.

Phát biểu tại Hội nghị, TS Phạm Quốc Quân, Uỷ viên Hội đồng Di sản văn hoá Quốc gia khẳng định: Đây là lần khai quật lớn, tôi đánh giá cao về kết quả khai quật này với nhiều phát hiện quan trọng. Từ đó cho thấy những kiến giải trước đây của chúng ta đều là hợp lý.

“Tôi kiến nghị có hai công trình nên bảo tồn tại chỗ, một là khu tập kết đạn đá, phối hợp xây dựng lại máy bắn đạn để du khách tham quan; thứ hai là Môn lâu, nên khôi phục được ít nhất 1 chiếc. Hoàng Thành Thăng long có bộ sưu tập bảo vật quốc gia để lại dấu ấn, chúng ta cũng nên có nghiên cứu sưu tập hoặc hiện vật nào đó mang thương hiệu cho Thành Nhà Hồ. Tôi rất mừng ở khí sắc Thành Nhà Hồ lần này khác với những lần trước tôi đã về, cùng với đó là sự đông đúc của khách tham quan để thấy, chúng ta tin tưởng sẽ khai thác tốt tiềm năng điểm di tíchh này.”

Môn lâu là hạng mục được đề xuất khôi phục

Phó Chủ tịch Hội đồng Di sản văn hoá Quốc gia Đặng Văn Bài nhấn mạnh: Ba năm gần đây nhờ có kết quả khai quật khảo cổ đã giúp chúng ta nhận thức sâu sắc hơn di sản Thành Nhà Hồ. Giờ chúng ta làm phải có trọng điểm, trước hết là về mặt quy hoạch bởi nó là cơ sở khoa học, cơ sở pháp lý để ta làm những việc khác. Đồng thời phải tiếp tục khai quật khảo cổ, có khai quật được mới có cái mà bảo tồn; bước tiếp theo là phải nghiên cứu phục hồi. Chúng ta nên bắt đầu từ cửa nam, tạo 1 cổng hoàn chỉnh từ môn lâu, đường hoàng gia, kè đá, hào thành, bãi đá, đường hạ cấp… có cái thì gia cố, cái thì bảo tồn, tôn tạo. Nên tập trung trọng điểm trong vài năm tới, điều này hoàn toàn có thể làm được.Cùng với đó là xây dựng cơ sở dữ liệu về Thành Nhà Hồ để chuyển đổi số. Trung tâm cần sáng tạo các sự kiện, dịch vụ, hoạt động, trải nghiệm văn hoá để thu hút du khách, những việc làm này không trái công ước nhưng hấp dẫn du khách.

Cùng với những giá trị to lớn của khu Di sản, căn cứ vào các khuyến nghị của UNESCO, cam kết của UBND tỉnh Thanh Hoá và Luật Di sản Văn hoá, Trung tâm Bảo tồn Di sản Thành Nhà Hồ sẽ xây dựng các kế hoạch nghiên cứu bảo tồn trong các năm tiếp theo trình các cấp có thẩm quyền xem xét phê duyệt. Trước mắt cần xây dựng các kế hoạch bảo vệ, bảo tồn cấp bách các di tích Khảo cổ nhằm phát huy một cách tốt nhất giá trị của Di sản Thế giới Thành Nhà Hồ.