Năm nay bà Mai 70 tuổi nhưng đôi mắt vẫn tinh anh, đôi tay vẫn khéo léo với từng đường cắt may, đường kim, mũi chỉ. Được biết, bà là một trong số ít người còn giữ gìn nghề may thêu trang phục truyền thống của dân tộc Dao.

Bà Mai chia sẻ: “Khi mới 13-14 tuổi, tôi đã được mẹ, các chị dạy cách nhuộm vải chàm, cách cắt, may quần áo và đặc biệt là thêu các trang phục của dân tộc mình. Mọi công đoạn đều làm thủ công, mãi đến năm 1993, gia đình sắm thêm máy khâu nên việc may trang phục phần nào rút ngắn được thời gian hơn trước”.

Mỗi bộ trang phục đều được người phụ nữ dân tộc Dao Thanh Y thêu cầu kì, tỉ mỉ.

Ngày xưa, phụ nữ Dao Thanh Y ai cũng phải biết thêu những hoạ tiết cổ truyền như dấu chân con hổ, cây thông, hoa, lá rừng... Khi thành thạo thì mỗi người sẽ có sự sáng tạo riêng để thêu lên trang phục của riêng mình. Bà Mai bộc bạch: “Nhìn vậy thôi, chứ công đoạn thêu hoa văn này rất kì công và mất nhiều thời gian, nhất là những trang phục mặc đám cưới, họa tiết hoa văn đa dạng, cầu kì”.

Trang phục của người Dao rất độc đáo và ấn tượng. Những họa tiết, hoa văn được dệt từ những sợi len với đủ sắc màu xanh, đỏ, trắng, vàng... Người Dao quan niệm, màu đỏ mang lại hạnh phúc, may mắn, đầy đủ trong cuộc sống, ngoài ra còn mang thêm năng lượng, sức sống và hơi ấm cho núi rừng nên màu đỏ giữ vai trò chủ đạo trong bộ trang phục. Họa tiết hoa văn thêu nơi gấu quần, áo, khăn, thường là hình quả trám, chữ vạn, hoa lá, cây cối, chim muông,... với ý nghĩa hòa hợp với thiên nhiên đã nuôi sống con người.

Trước đây, ngày nào người Dao cũng mặc trang phục của đồng bào mình, nhưng giờ họ chỉ mặc vào dịp lễ, Tết. Tất cả trang phục, quần áo, khăn mũ... đi lễ du Xuân đều do các chị em tự tay thêu.

Các họa tiết thêu của người Dao không theo mẫu được vẽ sẵn mà được truyền miệng, lưu giữ bằng trí nhớ. Phần lớn các họa tiết, hoa văn đều xuất phát và gắn liền với cuộc sống sinh hoạt, lao động thường ngày, thể hiện tín ngưỡng, phong tục, tập quán, lối canh tác,... của người Dao; như: Hoa văn vết chân chó, ruộng bậc thang, cái bừa, hạt dưa, hoa đậu đũa, cây kiệu, hoa hồi,... Song các hoa văn cũng được phân chia rõ ràng những hoa văn dành cho trang phục mặc thường ngày và những hoa văn dành cho trang phục của thầy cúng, hay trang phục cô dâu,... Mỗi sản phẩm tựa như một bức tranh văn hóa của người Dao với sự hài hòa, tinh tế về hoa văn, họa tiết và màu sắc.

Với những kinh nghiệm, vốn hiểu biết về nghề thêu, cùng mong muốn giữ gìn văn hoá truyền thống của dân tộc mình, năm 2020, bà Mai đã mạnh dạn đứng ra thành lập CLB những người yêu và thêu các trang phục truyền thống của dân tộc Dao, để bảo tồn và lưu giữ những nét đẹp của dân tộc mình. Từ 7 thành viên ban đầu, nay CLB đã có 19 thành viên, trong đó đa phần là NCT.

Bằng việc làm bình dị của mình, bà Mai đã và đang giúp lưu giữ những giá trị văn hoá truyền thống của dân tộc Dao.