Biển bị thương tổn bởi ô nhiễm “trắng”

Việt Nam có hơn 1 triệu km2 mặt nước biển, hơn 2.770 đảo ven bờ và hàng loạt bãi tắm đẹp trải dọc cả nước, đó là những lợi thế vô cùng thuận lợi để phát triển du lịch. Theo thống kê của Viện Nghiên cứu phát triển du lịch (Tổng cục Du lịch), trước khi dịch bệnh Covid-19, ước tính các vùng ven biển, khu du lịch biển hàng năm thu hút khoảng 70% lượng khách quốc tế tới Việt Nam, 50% khách nội địa, mang lại 70% doanh thu ngành du lịch cả nước.

Đáng nói, trung bình mỗi khách du lịch lưu trú có lượng rác thải khoảng 1,2kg/ngày đêm; mỗi khách du lịch không lưu trú có lượng rác thải trung bình khoảng 0,5kg/ngày. Trong đó, rác thải nhựa chiếm khoảng 60%,.

Du lịch biển phát triển nhanh và mạnh gây ra vấn nạn ô nhiễm môi trường biển nhức nhối nhiều năm nay. Chỉ nói riêng về chất thải rắn, vào mùa du lịch cao điểm, tỉ lệ thu gom chất thải rắn ở các điểm đến hiện đạt cao nhất chỉ rơi vào khoảng 70% đến 80% khối lượng chất thải ra môi trường. Ngay cả trong giai đoạn dịch bệnh Covid-19, các khu du lịch biển nổi tiếng, như: Hạ Long, Cát Bà, Sầm Sơn, Đà Nẵng, Nha Trang, Phú Quốc, Vũng Tàu… đều đang phải đối mặt với tình trạng ô nhiễm môi trường.

Bãi biển khu vực khách sạn Eden Phú Quốc, xã Dương Tơ, Thành phố Phú Quốc xuất hiện rác thải nhựa ô nhiễm mô trường sinh thái.

Một thống kê của Bộ Tài nguyên và Môi trường cho thấy, tại Việt Nam rác thải nhựa chiếm khoảng 50% - 80% lượng rác thải biển, năm 2019 ước tính lượng chất thải nhựa do khách du lịch thải ra các khu du lịch biển, đảo lên tới hơn 230.000 tấn, trong khi đó, Việt Nam đứng thứ 4 trong các nước có lượng rác thải nhựa nhiều nhất thế giới, với khoảng 730.000 tấn mỗi năm.

Theo phân tích của các chuyên gia môi trường, khoảng 70% đến 80% lượng rác thải trên biển có nguồn gốc từ nội địa khi các nhà máy, xí nghiệp, khu công nghiệp, khu dân cư xả nước thải, chất thải rắn không qua xử lí ra các con sông ở vùng đồng bằng ven biển hoặc xả thẳng ra biển; trong khi đó, các hoạt động du lịch có ảnh hưởng tới 20% - 30% đến môi trường sinh thái, cảnh quan tự nhiên của biển.

Du lịch “thụt lùi” vì ô nhiễm

Phải mất hàng vạn năm lượng rác thải này mới có thể được phân hủy. Tuy nhiên, nếu không có những biện pháp xử lí kịp thời, lượng rác thải vẫn tiếp tục tăng lên qua các năm mỗi khi du lịch phục hồi, vượt qua sức chịu tải và khả năng phục hồi của môi trường.

Ô nhiễm môi trường gây mất cảnh quan, ảnh hưởng đến sức khỏe con người là một trong những yếu tố hàng đầu khiến du khách ngần ngại trở lại điểm đến. Ngược lại, trong quá khứ đã nhiều “thiên đường” du lịch phải tự đóng cửa để bảo vệ thiên nhiên.

Thái Lan đóng cửa vịnh Maya và đảo Phi Phi từ tháng 3/2018 đến nay nhằm ngăn chặn những tổn thương cho môi trường do quá tải khách du lịch. Trước thời điểm đó, mỗi ngày có khoảng 5.000 lượt du khách tham quan vịnh Maya bằng thuyền, gây ô nhiễm môi trường, phá hủy một phần các rạn san hô. Việc đóng cửa tạm thời nhằm mục đích để các rạn san hô bị tổn thương có thời gian phục hồi.

Đáng nói, đây không phải khu du lịch duy nhất ở Thái Lan bị buộc đóng cửa do ảnh hưởng từ du lịch tới môi trường. Các hòn đảo Koh Tachai, Koh Khai Nok, Koh Khai Nui và Koh Khai Nai cũng từng bị đóng cửa tạm thời do tình trạng ô nhiễm khá nghiêm trọng.

Hòn đảo Boracay được coi là niềm tự hào của ngành du lịch Philippines cũng từng phải đóng cửa nhiều tháng vì tình trạng ô nhiễm môi trường. Boracay từng nhiều năm liền xuất hiện trong các danh sách bãi biển đẹp nhất hành tinh do các tạp chí du lịch uy tín bình chọn.

Riêng năm 2017, đã có tới gần 4 triệu hành khách tới đây, trong đó có rất nhiều du khách Việt Nam. Sự phát triển nóng đã khiến quần đảo phải đóng cửa liên tục sáu tháng vào năm 2018, để phục hồi thiên nhiên và cảnh quan.

Còn tại Việt Nam, kết quả giám sát môi trường hằng năm về hiện trạng môi trường, chất lượng nước biển ở nhiều bãi tắm trên địa bàn nhiều tỉnh, thành đều đã có dấu hiệu ô nhiễm môi trường.

Đảo ngọc Phú Quốc, tỉnh Kiên Giang, kể từ năm 2019 đã có nhiều hình ảnh, thông tin chia sẻ trên mọi phương tiện truyền thông về việc đang lâm nguy vì ô nhiễm môi trường cả sông lẫn biển do rác thải, nước thải từ các hoạt động sinh hoạt, kinh doanh và du lịch.

Đầu năm 2021, nhiều người dân trên đảo đã phản ánh tình trạng sông Dương Đông - một trong những con sông lớn và dài nhất trên đảo - đang “chết dần” vì ô nhiễm. Theo đó, rác không chỉ do người dân địa phương thải ra, mà còn do nhiều khách du lịch đến đây vui chơi thiếu ý thức xả bừa bãi.

Tình trạng ô nhiễm môi trường nhức nhối ở đảo ngọc nhiều năm nay đã là nguyên do khiến nhiều du khách, gia đình, công ty du lịch ngần ngại đặt vé tới nơi này. Mặc dù chưa có những số liệu chính thức cho thấy du lịch Phú Quốc bị ảnh hưởng do ô nhiễm môi trường ra sao nhưng hậu quả trước mắt chính là cuộc sống của người dân địa phương đã bị ảnh hưởng nặng nề.

Tất nhiên, sẽ không có ai mong muốn bất kì một “thiên đường du lịch” nào ở Việt Nam phải đóng cửa vì ô nhiễm môi trường. Thêm vào đó, những đợt “nghỉ” của du lịch bởi dịch bệnh tái bùng phát hiện nay cũng phần nào giúp thiên nhiên có thời gian hồi phục.

Thiết nghĩ, nếu mỗi người thực sự du lịch có trách nhiệm, tự nâng cao ý thức gìn giữ môi trường, thậm chí hành động để dọn dẹp rác thải, cộng sinh cộng hưởng cùng với quỹ đạo tự nhiên thì ngành du lịch và môi trường mới có thể cùng phát triển bền vững.