Dân số già là một trong những xu hướng quan trọng nhất của thế kỉ XXI. Khi tỉ lệ sinh tiếp tục giảm, tuổi thọ tiếp tục tăng thì số NCT vẫn sẽ tăng theo tỉ lệ dân số. Mặc dù, già hóa dân số là một hiện tượng toàn cầu nhưng tiến trình này xảy ra nhanh hơn ở nhiều quốc gia đang phát triển, bao gồm cả những quốc gia có dân số trẻ đông hơn. Chẳng hạn ở châu Á, Nhật Bản là bài học kinh nghiệm về tỉ lệ dân số già nhanh hơn bất kì quốc gia nào trên thế giới. Vào cuối thập niên này, tỉ lệ cứ 1 trẻ dưới 15 tuổi sẽ tương ứng với 3 người về hưu và trong 6 người Nhật Bản sẽ có 1 người trên 80 tuổi. Dân số nước này sẽ sớm giảm gần một triệu người mỗi năm.

Theo dữ liệu công bố ngày 19/9/2021 của Bộ Nội vụ và Truyền thông Nhật Bản, tính đến tháng 9/2021, số NCT của quốc gia này chiếm 29,1% dân số trong khi NCT chiếm 13,6% lực lượng lao động vào năm 2020. Theo Hãng Kyodo, những con số này đều ở mức cao kỉ lục, là minh chứng mới nhất cho thấy một xã hội đang già đi nhanh chóng ở Nhật Bản: Số người từ 65 tuổi trở lên ở nước này đã đạt mức 36,4 triệu người, tăng 220.000 người so với một năm trước. Theo giới tính, số nam giới từ 65 tuổi trở lên tại Nhật Bản là 15,83 triệu người, trong khi đó nữ giới là 20,57 triệu người. Theo nhóm tuổi, tổng số người từ 80 tuổi trở lên là 12,06 triệu người, tăng 460.000 người so với một năm trước đó và số người từ 90 tuổi trở lên đạt 25,9 triệu người, trong đó có 80.000 người 100 tuổi. Viện Nghiên cứu Quốc gia về Dân số và An sinh Xã hội Nhật Bản ước tính, NCT sẽ chiếm 30,0% dân số vào năm 2025 và 35,3% vào năm 2040.

Tỉ lệ NCT ở nước ta cũng gia tăng đáng kể Ảnh minh hoạ

Trong khi đó, số NCT có việc làm tăng năm thứ 17 liên tiếp kể từ năm 2004. Trong số 9,06 triệu NCT có việc làm có 3,67 triệu người là phụ nữ. Lĩnh vực sử dụng lao động cao tuổi nhiều nhất là ngành bán buôn và bán lẻ với 1,28 triệu lao động cao tuổi, tiếp theo là nông nghiệp và lâm nghiệp với 1,06 triệu. Tỉ lệ NCT có việc làm đạt 25,1%, cao thứ hai trong số các nền kinh tế lớn của thế giới.

Theo số liệu của Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD), Hàn Quốc đang đứng đầu thế giới về tỉ lệ NCT có việc làm trong số các nền kinh tế lớn, với 34,1% trong khi của Mỹ và Canada lần lượt là 18,0% và 12,8%. Nhiều quốc gia ở châu Âu cũng phải đối mặt với tính trạng già hóa dân số đang diễn ra nhanh chóng. Ví dụ Thụy Điển: Theo dự báo trong hai thập kỉ tới, số người trên 80 tuổi ở nước này sẽ tăng từ khoảng 500.000 - 800.000 người. Thay đổi nhân khẩu học được cho là một trong những thay đổi về mặt xã hội lâu dài và quan trọng nhất xảy ra ở Thụy Điển. Các nước khác cũng đang ở trong tình trạng “báo động” về dân số già: Italy có tỉ lệ dân số già cao thứ hai thế giới: 23,6%, tiếp theo là Bồ Đào Nha: 23,1%...

Từ thực tế ở Nhật Bản và một số nước trên thế giới cho thấy, tình trạng già hóa dân số và dân số già thật sự là vấn để đáng lo ngại của nhân loại và nhiều quốc gia trong tình trạng không ít cặp đôi không muốn sinh con hoặc chỉ sinh một con đang là bài toán cho các nhà lãnh đạo các nước trong đó có Việt Nam: Hạn chế sinh con hay khuyến khích sinh có lộ trình phù hợp để bù đắp kịp thời do thiếu hụt trầm trọng nguồn nhân lực nếu không khi nhận ra “một quốc gia già” thì đã quá muộn. Ngay trong tình hình cả thế giới đang phải vật lộn chống chọi với đại dịch Covid-19 nhiều doanh nghiệp, địa phương gặp khó khăn về nguồn lực lao động làm đứt gãy chuỗi sản xuất...

Do đó, phải hành động ngay bằng những chính sách, giải pháp cụ thể, hữu hiệu, không thể chỉ kêu gọi chung chung để tránh tình trạng một quốc gia hầu hết là NCT trong tương lai, trái với quy luật tự nhiên là điều không ai mong muốn.