Đền Độc Cước ngự trên hòn Cổ Giải (còn gọi là cổ con rùa biển), thuộc dãy núi Trường Lệ (TP Sầm Sơn, tỉnh Thanh Hóa). Dù ngôi đền không bề thế, nguy nga song luôn thu hút đông đảo du khách và người dân khi đến thành phố biển nổi tiếng xứ Thanh.

Bên trong ngôi đền hiện đang thờ pho tượng một tay, một chân vô cùng bí ẩn. Pho tượng được đặt ở vị trí trang trọng của trung đường, sát với hậu cung. Bức tượng chỉ cao tầm 30-40 cm, mang hình dáng bán thân bổ dọc. Ngài mặc áo võ tướng, thần thái toát lên vẻ uy dũng ngút trời.

Theo tấm bảng giới thiệu, ngôi đền thờ vị thần có tên là “Độc Cước chân nhân”, hay “Tiêu Sơn Độc Cước”. Đây cũng là vị thần gắn liền với giai thoại tự xe đôi thân mình đánh đuổi đám quỷ dữ, bảo vệ người dân làng biển xưa kia.

Đền Độc Cước ngự trên hòn Cổ Giải

Truyền thuyết dân gian kể rằng, vùng đất Sầm Sơn xưa kia vốn dĩ yên bình, người dân làng biển siêng năng lao động. Một ngày nọ, bỗng đâu trên biển xuất hiện đám quỷ dữ, chúng vào bờ cướp phá, đánh giết dân làng. Khi ấy, cậu bé Độc Cước đã trở thành chàng trai cao lớn, sức khỏe phi thường dũng cảm xông pha đánh đuổi đám quỷ. Tuy nhiên, khi Độc Cước vào bờ chẳng bao lâu, đám quỷ lại quấy phá ngư dân trên biển khiến ai nấy nhiều phen kinh hãi.

Để bảo vệ dân làng, Độc Cước đã tự xẻ thân mình làm đôi. Một nửa thân của chàng theo dân chài vươn khơi đánh cá, nửa người còn lại lưu lại trên hòn Cổ Giải chống loài quỷ biển. Bàn chân của chàng đã in sâu vào núi đá Cổ Giải truyền lại đến muôn đời.

Tin rằng đó là vị thần xuống giúp dân giải trừ tai ương, người dân làng biển Sầm Sơn đã lập đền thờ ngay tại nơi có vết chân vị thần để lại, đặt tên đền là Độc Cước. Đồng thời suy tôn ngài là vị thần bảo hộ cho người dân làng biển xứ Thanh.

Hằng năm, cứ đến dịp 16/2 âm lịch người dân Sầm Sơn lại tổ chức lễ hội Cầu Phúc, mong cho đất nước thanh bình, người dân được mùa vụ bội thu, cuộc sống ấm no, đủ đầy. Ngoài dịp lễ này, tại đền Độc Cước còn diễn ra lễ hội Bánh chưng - Bánh giầy vào ngày 12/5 âm lịch. Lễ hội thu hút đông đảo người dân và du khách về tham dự.

Đền Độc Cước được xây dựng theo lối kiến trúc chữ Đinh, gồm Tiền đường, Trung đường và Hậu cung. Phía tay phải ngôi đền là tháp Nghinh Phong (còn gọi là tòa Phương đình), tương truyền đã được xây dựng cách đây hàng trăm năm. Tháp có kết cấu 2 tầng 8 mái, mang đậm kiến trúc thời Nguyễn, nhìn từ xa giống như một tòa sen đang dần mở cánh bên bờ biển xanh bao la.

Phía tay trái là phủ Mẫu, nơi thờ “Tam tòa Thánh Mẫu”, được phục dựng từ năm 1992. Bên cạnh phủ thờ Mẫu là cây bàng cổ thụ rợp bóng mát, theo người dân nơi đây đã có tuổi đời cả trăm năm.

Ngoài kiến trúc độc đáo, ngôi đền hiện lưu giữ 8 đạo sắc phong do triều đình phong kiến các thời kì ban tặng. Theo ông Văn Đình Ga, thủ từ đền Độc Cước, các đạo sắc phong được giữ gìn, trông coi cẩn thận và chỉ được mở ra khi có sự kiện trọng đại.

Trong số 8 đạo sắc phong, sắc phong Cảnh Hưng năm thứ 44, ngày 26/7 có ghi: “Độc Cước là vị thánh linh thiêng vào bậc nhất trong hàng Thánh mà không vị nào bằng. Ngài đem sự tài giỏi, linh thiêng ấy để gìn giữ bờ cõi cho đất nước, bảo vệ dân làng và muôn vật. Đối với kẻ ác thì trừng trị thẳng tay, thật là một vị thánh đầy đủ nhân hậu”.

“Ngoài dịp lễ, Tết, mỗi ngày đền Độc Cước đều có rất đông người dân và du khách về dâng hương và tham quan, đặc biệt là vào dịp Hè. Vì vậy, ngôi đền ngày nào cũng mở cửa phục vụ người dân và du khách”, ông Văn Đình Ga chia sẻ.

Năm 1962, đền Độc Cước được Bộ Văn hóa (nay là Bộ VH, TT&DL) xếp hạng di tích lịch sử - văn hóa cấp quốc gia, cùng với hòn Trống Mái, đền Tô Hiến Thành và đền Cô Tiên (TP Sầm Sơn).