Để chống chọi với cái đói, gia đình tôi cũng như các gia đình trong làng thường nấu cháo, bởi cháo là món ăn thay cơm dễ nấu, lại không tốn nhiều gạo và các thứ đồ ăn khác đi kèm. Nếu là cháo gạo, chỉ cần một vài bò (ống sữa bò) mang nấu cháo lên thì cả nhà ăn thoải mái, trong khi nấu một bữa cơm thì phải cần tới mấy bò. Nấu cháo là một cách tiết kiệm gạo hiệu quả nhất trong những dịp giáp hạt... Ngoài ra, nếu nấu cơm ăn thì còn phải có canh rau, tương, dưa muối..., vì vậy sự tốn kém là có thật, trong khi nồi cháo chỉ mất thêm chút muối trắng nêm vào là được, cùng lắm là thêm bát cà pháo muối là cả nhà ai cũng no nê, ngon miệng! Gặp mùa thu hái đậu đỗ thì nồi cháo “sang” hơn khi có thêm chút hạt đậu cho bùi béo...

Ngoài món cháo trắng mà dân quê hay gọi là cháo hoa, người dân quê tôi cũng hay nấu cháo với rất nhiều thứ, nào là cháo khoai lang, cháo ngô, cháo bột sắn. Nồi cháo mà có chút đường phèn, đường kính bỏ vào thì ngon khó quên, nhưng đó là món xa xỉ chỉ có trong mơ.

Trong số các món cháo của ngày tôi còn ấu thơ, “ấn tượng” nhất vẫn là món cháo hến, bởi nó ngọt ngào, ngon miệng, lại vô cùng chất lượng. Chế biến món cháo hến cũng rất dễ, chỉ là gạo trắng vo sạch, bỏ vào nồi nước luộc hến, nấu nhừ lên. Những con hến được đãi, rửa sạch, cho vào chảo xào cho ngấm mắm muối, khi cháo chín, đổ thịt hến vào quấy đều là được. Trước khi tắt lửa, bắc nồi xuống, bỏ thêm chút hành hoa, rau răm thái nhỏ vào thì tuyệt ngon. Nếu có chút hạt tiêu, ớt bột khô rắc vào thì tô cháo càng thơm ngon. Nồi cháo hến nóng hổi vừa bắc từ bếp xuống, tôi cùng mấy đứa em đã vội quây tròn để múc ăn, mặc cho cha mẹ nhắc nhở kẻo bị bỏng! Cháo hến vì đã có đủ muối, mắm khi xào thịt hến nên khi ăn rất vừa miệng, có thể dùng thêm cà pháo, hoặc dưa cải muối cũng được...

Món cháo hến ngon và vô cùng dễ ăn, luôn được coi là món ăn “bổ dưỡng”, trong lúc chả mấy khi anh chị em tôi được ăn thịt, cá. Dù đã ăn mãi mà không mấy khi tôi thấy ngán cháo hến. Nhiều khi cháo hết, tôi còn giành nồi với anh cả để vét, cạo nốt phần cháy còn dính nơi đáy nồi. Phần cháy của cháo ấy cũng vô cùng thơm ngon, ngọt ngào, dẫu nó chỉ là một lớp mong mỏng...

Để có những bữa cháo hến ngon, ông Trời đã ưu ái ban cho quê tôi một dòng sông uốn lượn ôm sát bìa làng. Dòng sông hiền hòa ấy không chỉ cung cấp nước tưới tiêu cho cây trồng, mà còn có nhiều tôm, cá, cua, ốc, hến. Nguồn hến dưới sông nhiều đến vô tận, cứ hết lớp hến nhỏ này lớn lên lại một lớp hến con khác ra đời. Hến dày đến nỗi chỉ cần mang rổ ra xúc, một lát đã được cả thùng hay chậu thau đầy. Những buổi vừa bắt hến vừa tắm sông quả là vui, khi cả bọn vừa được thỏa thích nô đùa dưới làn nước mát giữa trưa Hè oi ả, lại vừa được hến mang về cải thiện.

Năm tháng tuổi thơ đầy vất vả đã qua đi, giờ quê tôi đã thay da đổi thịt, các hộ dân đều đã có kinh tế khấm khá, không còn cảnh thiếu đói như ngày xưa. Dòng sông vẫn hiền hòa, và hến ở dưới sông vẫn sinh sôi nảy nở. Thế nhưng, mỗi lần về thăm quê, đi trên chiếc cầu bắc qua sông đầu làng, tôi không còn thấy cảnh người dân quê ra bắt hến đông đúc như ngày xưa chỉ thi thoảng có thuyền nơi khác tới cào hến mang ra chợ bán.

Thầm cảm ơn dòng sông đã nuôi sống tôi, gia đình tôi, dân làng tôi, chẳng khác nào “bầu sữa” của người mẹ hiền nuôi những đứa con khôn lớn, dìu dắt dân làng đi qua một giai đoạn đầy gian khó, đói khổ, cho dân làng tôi con tôm, con cá, con hến để có những bữa cháo hến ngon ngọt nhớ đờin