Một trong những trường hợp cho thấy rõ nhất hệ lụy của hoạt động vay - cho vay là diễn biến vụ việc của vợ chồng người nông dân cao tuổi ở Đồng Nai, ông Vũ Viết Ngữ và bà Mai Thị Đào, cùng 67 tuổi, ngụ cùng địa chỉ tại xã Gia Kiệm, huyện Thống Nhất, tỉnh Đồng Nai.

Ông Ngữ cho biết: Giữa năm 2022, do cần một khoản tiền để đầu tư cây giống, đẩy mạnh trồng trọt phát triển kinh tế (nhưng lại lo ngại thực hiện các thủ tục “phiền hà” với ngân hàng), ông và vợ là bà Mai Thị Đào đã tìm đến các cá nhân có thể thực hiện nhanh gọn các thủ tục vay vốn ngân hàng.

Qua tìm hiểu, vợ chồng ông Ngữ biết bà Nguyễn Thị Phương Nga, 45 tuổi, ở xã Gia Tân 1, huyện Thống Nhất. Bà Nga cho biết, sẽ lo liệu thủ tục cho vợ chồng ông bà Ngữ vay một khoản tiền tại ngân hàng với điều kiện phải giao Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất (GCNQSDĐ) cho bà Nga. Do cần tiền, lại thiếu hiểu biết pháp luật, nên ông Ngữ và bà Đào đã giao GCNQSDĐ số: CS19564 do Sở TN&MT tỉnh Đồng Nai cấp ngày 29/4/2021, với thửa đất số 418, tờ bản đồ số 43, diện tích 11.990,5m2, có địa chỉ tại Đội 4 ấp Dốc Mơ 2, xã Gia Tân I, huyện Thống Nhất cho bà Nga.

Thùng container được các đối tượng “lạ mặt” kéo đến đặt trên thửa đất 11.990,5m2 mang tên ông Ngữ và bà Đào.

Ngày 26/7/2022, bà Nga đã lập “Giấy xác nhận thỏa thuận”, có nội dung: “Bên A (bà Mai Thị Đào) giao GCNQSDĐ số: CS19564 có diện tích 11.990,5m2 đất nêu trên cho bên B (bà Nguyễn Thị Phương Nga) để vay vốn tại Ngân hàng. Bên B có nghĩa vụ giao cho bên A số tiền 50.000.000 đồng và bên A có trách nhiệm đóng tiền hằng tháng cho bên B theo thỏa thuận của hai bên”.

Tiếp đó, ngày 4/8/2022, bà Nga tiếp tục lập thêm 1 “Giấy xác nhận thỏa thuận”, trong đó ghi rõ: “Bên A (bà Đào) giao GCNQSDĐ số: CS19564 nêu trên cho bên B (bà Nga) để vay vốn tại ngân hàng. Bên B (bà Nga) có nghĩa vụ giao cho bên A số tiền 150.000.000 đồng và bên A có trách nhiệm đóng tiền hằng tháng cho bên B theo thỏa thuận của hai bên”.

Sau khi thiết lập 2 "Giấy xác nhận thỏa thuận" vào các ngày 26/7/2022 và 4/8/2022 (với tổng số tiền bà Đào thực nhận từ bà Nga là 200 triệu đồng), vào ngày 5/8/2022, bà Nga đã đưa ông Ngữ và bà Đào tới Văn phòng Công chứng Kiệm Tân, ở xã Quang Trung, huyện Thống Nhất “để làm giấy tờ”.

Những cây sầu riêng hơn 2 tuổi tại khu vườn 11.990,5m2 được gia đình ông Ngữ trồng hiện đã phát triển xanh tốt, nhưng đang có nguy cơ bị mất bị mất trắng.

Khi đi theo bà Nga tới Văn phòng Công chứng Kiệm Tân, ông Ngữ và bà Đào đinh ninh đó là làm thủ tục để vay tiền ngân hàng. Ông bà đơn thuần nghĩ, giống như khi vay ngân hàng, ông bà phải kí giấy, lăn tay vào giấy thì mới được nhận tiền. Tuy nhiên, tờ giấy ông bà lăn tay vào là Hợp đồng chuyển nhượng toàn bộ diện tích đất của mình cho người khác. Do là nông dân, ít học, thiếu hiểu biết pháp luật, nên việc làm giấy tờ vay vốn ngân hàng của ông Ngữ và bà Đào (theo ông bà nghĩ) trở thành việc kí Hợp đồng chuyển nhượng quyền sử dụng đất với người khác. Đáng lưu ý, “người khác” này lại không phải bà Nga, mà là ông Phạm Ngọc Chiến (trú tại khu phố Lập Vinh, xã Thuận Nam, huyện Hàm Thuận Nam, tỉnh Bình Thuận) - một người mà ông Ngữ và bà Đào không hề quen biết.

Không chỉ có vậy, tại Hợp đồng kí ngày 5/8/2022 giữa ông Ngữ và bà Đào với ông Phạm Ngọc Chiến, giá trị chuyển nhượng mảnh đất 11.990,5m2 lại chỉ có 500 triệu đồng. Con số này thấp một cách bất thường so với giá đất thực tế trên thị trường (!?). Điều đáng nói là các công chứng viên tại Văn phòng Công chứng Kiệm Tân cũng không phát hiện dấu hiệu “bất thường”, khi chứng thực cho hợp đồng.

Một thời gian sau, khi gia đình phát hiện vụ việc, anh Vũ Viết Ngôn (con trai của ông Ngữ và bà Đào) đã gặp bà Nga để trả lại tiền gốc 200 triệu đồng và đưa thêm 200 triệu đồng tiền lãi, xin bà Nga trả lại GCNQSDĐ nhưng bà Nga không đồng ý.

Ngày 11/9/2022, tại trụ sở Công ty CP đầu tư AntechGroup (số 15 đường số 7, khu đô thị Vạn Phúc, phường Hiệp Bình Phước, TP Thủ Đức), ông Ngữ và bà Đào đã cùng ông Phạm Ngọc Chiến kí “Biên bản thỏa thuận và cam kết”, với nội dung: ... Ông Ngữ và bà Đào vay của ông Chiến thêm 1 tỉ đồng (tổng số là 1,4 tỉ đồng). Trong thời hạn 6 tháng, nếu ông Ngữ và bà Đào không có khả năng hoàn trả số tiền (cả gốc và lãi) thì đồng ý chuyển nhượng cho ông Chiến 1 phần diện tích 1.000m2 đất (1 sào) với giá 2,4 tỉ đồng trong tổng diện tích 11.990,5m2 GCNQSDĐ số: CS19564 do Sở TN&MT tỉnh Đồng Nai cấp ngày 29/4/2021, với thửa đất số 418, tờ bản đồ số 43, hai bên sẽ kí hợp đồng chuyển nhượng lại cho nhau. Theo đó, ông Chiến sẽ kí Hợp đồng chuyển nhượng lại cho vợ chồng ông Ngữ và bà Đào 10.990,5m2 đất tại Phòng Công chứng và có nghĩa vụ thanh toán số tiền còn lại là 1 tỉ đồng. Ông Chiến cam kết không sử dụng GCNQSDĐ số: CS19564 do Sở TN&MT tỉnh Đồng Nai cấp ngày 29/4/2021, với thửa đất số 418, tờ bản đồ số 43 mang tên ông Vũ Viết Ngữ và bà Mai Thị Đào để thực hiện giao dịch dân sự với người thứ ba dưới bất cứ hình thức nào trong suốt thời gian kể từ ngày hai bên kí kết “Biên bản thỏa thuận và cam kết” này.

Tuy nhiên, theo tìm hiểu của ông Ngữ và bà Đào, thực tế, thửa đất 11.990,5m2 đã được nhượng cho ông Chiến; và ông Chiến đã sang nhượng tiếp cho ông Lương Công Thăng và bà Phan Thị Xuân (tỉnh Đồng Nai).

Đầu năm 2023, một người phụ nữ xưng tên Nhung, cùng hơn 20 thanh niên “lạ mặt” kéo thùng container đến mảnh đất của ông Ngữ và bà Đào yêu cầu “lấy đất”. Vụ việc khiến gia đình ông Ngữ và bà Đào hoảng sợ, trình báo nhà chức trách địa phương. Hiện vụ việc đã được gia đình ông Ngữ và bà Đào trình báo vụ việc đến Công an huyện Thống Nhất.

Luật sư Bùi Thị Kim Liên, Đoàn Luật sư TP Hà Nội

Liên quan đến sự việc, luật sư Bùi Thị Kim Liên, Đoàn Luật sư TP Hà Nội cho biết: Khởi phát của vấn đề là câu chuyện ông Vũ Viết Ngữ và bà Mai Thị Đào, những người nông dân cao tuổi “cần vay vốn ngân hàng”. Sau đó, vì thiếu hiểu biết pháp luật, không xem xét kĩ nội dung nên thành kí “Hợp đồng chuyển nhượng quyền sử dụng đất”. Trường hợp, nếu ông Ngữ và bà Đào chứng minh được việc bản thân chỉ yêu cầu bà Nga giúp các thủ tục vay Ngân hàng một khoản tiền, khoản tiền nhận về nhỏ hơn khoản vay trên hợp đồng và các biên bản cam kết cũng như giấy tờ thỏa thuận, thì cơ quan chức năng có thể xem xét vụ việc với trách nhiệm hình sự theo Điều 174 Bộ luật Hình sự năm 2015 (sửa đổi bổ sung năm 2017). Đồng thời, xem xét dấu hiệu trách nhiệm hình sự có tổ chức.

“Để tránh bị lợi dụng sự thiếu hiểu biết rồi sa vào các “bẫy” do đối tượng xấu giăng ra nhằm chiếm đoạt “sổ đỏ”, người dân, nhất là người cao tuổi nếu có nhu cầu vay vốn nên trực tiếp đến ngân hàng để được tư vấn cụ thể; nên kê khai trung thực về giá trị tài sản;... Mỗi người dân cần nêu cao tinh thần cảnh giác, thường xuyên nghiên cứu pháp luật, tìm hiểu, nắm chắc các phương thức, thủ đoạn lừa đảo, tích cực đấu tranh, tố giác tội phạm”, luật sư Bùi Thị Kim Liên khuyến cáo.