NCT đôi lúc hoài niệm về thời trẻ, khi mà chuyện môi trường ít phải luận bàn, than thở. Trong khi đó, báo chí, truyền thông nói nhiều về các dạng ô nhiễm, nghe mà sợ. Khi thì thấy các nhà khoa học đăng đàn nói về ô nhiễm khí thải ảnh hưởng đến sức khỏe, nhất là với NCT, khi lại thấy vô tuyến đưa tin về tình trạng người dân ngoại thành vô tư đốt rơm rạ sau thu hoạch, khiến TP Hà Nội đã phải thành lập Tổ công tác chuyên ngành để kiểm tra, xử lí,... Tại kì họp thứ 9, Quốc hội khóa XIV vừa qua, có chương trình thảo luận, cho ý kiến vào dự án Luật Bảo vệ môi trường (sửa đổi) và sẽ thông qua tại kì họp thứ 10 cuối năm nay nên cũng liên tưởng, động lòng ghi lại ý kiến của mấy bác hưu quanh bàn trà.
Phạm vi ô nhiễm môi trường rất rộng, từ chất thải rắn, rác thải bệnh viện, rác thải nhựa, nguồn nước thải, bùn thải, rác thải công nghiệp, rác điện tử… Trong khuôn khổ câu chuyện chỉ xin trao đổi về môi trường không khí, về ô nhiễm khói bụi, khí thải, xem nguyên nhân từ đâu, mức độ ra sao và giải pháp nào để hạn chế ô nhiễm, bảo vệ sức khỏe người dân.
 |
| Ảnh minh họa |
Quá trình đô thị hóa mạnh mẽ trong vài chục năm qua là điều mừng, nhiều khu nhà cao tầng mọc lên nhanh, nhiều con đường được làm mới hay nâng cấp, tu sửa liên tục. Nhưng xây dựng như thế mà không quản lí nghiêm về quy hoạch, về quy trình xây dựng thì gây ô nhiễm lớn là đương nhiên. Các công ty, nhà thầu nhận được công trình là triển khai làm theo bản năng của người làm kinh tế, theo kinh nghiệm xây dựng truyền thống hơn là áp dụng công nghệ tiên tiến, hiện đại. Chủ yếu họ dùng sức người, máy móc để đào, xúc, đập, khoan, trộn, đổ… vô tội vạ mà không che chắn, phun nước tạo ẩm để hạn chế ngăn bụi bay lên trời, hòa vào không khí. Nguồn bụi mịn, bụi thô này thật nguy hại cho môi trường. Bên các nước tiên tiến, khi xây dựng hay đổ đất cát họ đều dùng lưới hay bạt che cẩn thận, ngay cả đống đất tĩnh họ cũng phủ bạt hoặc lưới để tránh bay bụi lên không gian khi có gió. Có lẽ pháp luật của họ quy định đầy đủ và nhất là ý thức của cộng đồng, trong đó có những người làm xây dựng.
Lượng ô tô, xe máy lưu hành ngày càng nhiều, theo thống kê đầu năm 2020, cả nước có gần 36 triệu xe máy, gần 3,7 triệu ô tô, riêng TP Hà Nội có khoảng 6,7 triệu, TP Hồ Chí Minh có khoảng 8 triệu phương tiện giao thông (ô tô và xe máy). Xe cũ kém chất lượng thải khí CO, NOx, PM2.5 ,….gây ô nhiễm ghê gớm. Nhiều xe đã quá hạn sử dụng hay không được kiểm định vẫn chạy trên đường dễ gây tai nạn giao thông, mà còn gây ô nhiễm môi trường là điều ai cũng thấy. Một bộ phận người dân nghèo sử dụng xe quá cũ để mưu sinh, khó quản lí, nhưng cái chính vẫn là ý thức còn thấp của họ với bảo vệ môi trường và trách nhiệm của các cơ quan quản lí. Bên cạnh đó Nhân dân cũng phàn nàn là tại sao có một số công ty xe buýt vẫn sử dụng xe quá cũ, xả khói đen ra đường phố, nhất là khi tăng ga, rời điểm đỗ, ảnh hưởng lớn cho người đi đường, mất mĩ quan đô thị.
Các nhà máy công nghiệp nặng, công nghiệp nhẹ đã có chủ trương chuyển ra khỏi nội thành từ lâu. Thế nhưng đến nay nhiều nhà máy, xí nghiệp, công xưởng vẫn còn hoạt động trong nội thành gây tiếng ồn và xả khí bụi, khí thải vào môi trường. Nhiều nhà máy thải khói, bụi mịn đã rất hại, những nhà máy, công ty ở lĩnh vực hóa chất, nhựa càng độc hơn.
Vùng nông thôn quanh đô thị, các huyện ngoại thành Hà Nội, bà con nông dân có thói quen đốt rơm rạ sau khi thu hoạch lúa cũng gây nguy hiểm lớn từ khói bụi. Ngày xưa rơm rạ còn tận dụng cho đun nấu, cho trâu bò ăn hay lợp nhà mái rạ. Ngày nay nhà bê tông, mái ngói; chất đốt thì dùng ga hay điện,… nên rơm rạ bỏ đi, bà con đốt tại đồng để tăng chất hữu cơ cho đất ruộng. Tuy nhiên, môi trường đã nóng, đốt như thế vừa tăng nhiệt vào không gian, vừa tạo ra một lượng lớn bụi, khói làm môi trường thêm ô nhiễm. Mong bà con sớm nhận ra điều hại nguy đó mà tìm hướng xử lí khác có lợi hơn. Chính quyền cơ sở cùng các hội đoàn thể vào cuộc giải thích, vận động Nhân dân bỏ tập quán không hay này.
Đấy là mấy ý kiến về nguyên nhân tạo ra môi trường không khí kém như hiện nay, có thể rất nhiều người cùng nhận thấy. Những ngày nắng nóng như vừa qua mà thêm khói bụi ô nhiễm thì còn căng thẳng bội phần. Để nói về nguyên nhân sâu xa do quy định của pháp luật, về vai trò quản lí nhà nước, về điều kiện phương tiện quan trắc đánh giá môi trường hay ý thức người dân thì cần có diễn đàn lớn hơn, rộng hơn.
Môi trường không khí rất gần với cuộc sống đang bị ô nhiễm nặng thêm từng ngày, càng dễ tác động xấu đến NCT và các cháu nhỏ, nên xây dựng Luật Bảo vệ môi trường phải vừa khoa học, vừa thực tế, gần gũi dễ hiểu, để thực hiện. Không nên nêu những vấn đề có những cụm từ khó hiểu như: “Việc xem xét, quyết định đầu tư dự án và hoạt động có phát thải khí phải căn cứ vào sức chịu tải của môi trường không khí, bảo đảm không có tác động xấu đến con người và môi trường” (khoản 2, Điều 13 dự thảo Luật Bảo vệ môi trường). Sức chịu tải của môi trường không khí là quá mơ hồ và khó đánh giá. Ai đánh giá, bằng phương tiện gì và theo tiêu chí nào? Mong cơ quan soạn thảo và các cơ quan, tổ chức thẩm tra, thẩm định quan tâm vấn đề này.
