Là thành viên của tổ chức học sinh Đoàn, thuộc Việt Nam Thanh niên cách mạng đồng chí Hội, Nguyễn Văn Cúc cùng hai bạn đi rải truyền đơn trong TP Hải Phòng và bị địch bắt, kết án 18 tháng tù khổ sai, sau đó xử thêm án chung thân đày ra Côn Đảo.

Chế độ nhà tù tàn ác và thực tiễn đấu tranh đã đào luyện Nguyễn Văn Cúc thành nhà cách mạng. Ông trở thành đảng viên Cộng sản. Năm 1936, do áp lực của phong trào Mặt trận Dân chủ ở Pháp, ông và nhiều tù chính trị được thả tự do. Ông trở lại Hải Phòng gây dựng cơ sở. Đầu năm 1941, ông bị địch bắt lần thứ hai; chịu án 5 năm tù và lại đày ra Côn Đảo. Tháng 8/1945, cách mạng thành công, những chiến sĩ bị tù được tàu ta ra đón về đất liền. Tới Sài Gòn thì Nam Bộ bắt đầu kháng chiến, ông được Xứ ủy phân công lãnh đạo phong trào đô thị. Trong kháng chiến chống Mỹ cứu nước, ông lãnh đạo cách mạng ở miền Nam trong cương vị Bí thư đặc khu Sài Gòn - Gia Định, Quyền Bí thư Xứ ủy Nam Bộ, Phó Bí thư TW Cục miền Nam.

Sau ngày giải phóng miền Nam 30/4/1975, đất nước gặp nhiều khó khăn, an ninh chính trị phức tạp. Với cương vị Bí thư Thành ủy TP Hồ Chí Minh, ông đi cơ sở tìm hiểu, “đỡ đầu” những sáng kiến tháo gỡ và đề nghị với Trung ương thực hiện công cuộc đổi mới. Tháng 6/1986, ông được bầu vào Ban Bí thư TW Đảng, làm Thường trực Ban Bí thư và tháng 12/1986 được bầu làm Tổng Bí thư Đảng Cộng sản Việt Nam.

Tại thời điểm này, đất nước đang trong cơn khủng hoảng kinh tế xã hội; đứng trước muôn vàn khó khăn, thử thách. Công cuộc đổi mới bắt đầu từ Đại hội VI của Đảng, với yêu cầu phải đổi mới tư duy, trước hết là tư duy kinh tế. Với tinh thần “nhìn thẳng vào sự thật, đánh giá đúng sự thật và nói rõ sự thật” đồng chí Nguyễn Văn Linh bình tĩnh đảm nhận vai trò người cầm lái con thuyền của Đảng, vững vàng vượt qua sóng gió và muôn vàn lực cản để mở cánh cửa đổi mới; đón không khí trong lành, mang lại nguồn sinh lực cho Đảng và đất nước.

Hiện nay và sau này, Nhân dân vẫn cảm nhận sâu sắc về sự kiện Tổng Bí thư Nguyễn Văn Linh tự tay viết một loạt bài “Những việc cần làm ngay”, kí tên N.V.L, gửi đăng báo Nhân dân. Những bài báo này đề cập đến công tác chống tham nhũng, hách dịch, cửa quyền, buôn lậu, lãng phí; chỉ rõ sự việc và nêu đích danh cá nhân, đơn vị sai phạm phải sửa chữa kịp thời.

Từ “Những việc cần làm ngay” đã tạo hiệu quả to lớn. Thông điệp mà xã hội tiếp nhận được là cảnh báo về sự quan trọng và cấp bách của cuộc đấu tranh chống tiêu cực trong Đảng và xã hội. Có lần, đồng chí Nguyễn Văn Linh giải thích tên tác giả N.V.L, nghĩa là Nói và Làm. Đã nói thì phải làm; nói thế nào thì làm đúng như đã nói. Nên nói ít, làm nhiều; chứ không được nói nhiều, làm ít hoặc nói mà không làm... Những bài viết của tác giả N.V.L ngắn gọn, súc tích, có tác động mạnh đến tư tưởng, tình cảm của cán bộ, đảng viên và Nhân dân; được bạn đọc cả nước hoan nghênh, đón nhận. Các tỉnh, thành, ban ngành, đoàn thể đều mở cuộc vận động hưởng ứng, học tập tinh thần N.V.L, tức Nói và Làm...

Chỉ một khóa trên cương vị người đứng đầu của Đảng, ở vào thời điểm khó khăn nhất nhưng bằng hành động thực tế, bằng những bài báo sắc bén, đồng chí Nguyễn Văn Linh đã góp phần xây dựng lại niềm tin vào lí tưởng của Đảng, vào con đường Đảng và Bác Hồ đã chọn.(Còn nữa)