Ông Pẩu sinh ra và lớn lên trong một gia đình có truyền thống hát đối đã 3 đời. Từ khi còn nhỏ, khoảng chừng 6-7 tuổi, ông hay được nghe các bà, các mẹ, các chị hát đối trong xóm, thôn, xã. Lớn hơn một chút thì theo các liền anh, liền chị đi xem hát đối ở những lễ hội, có những canh hát đối thâu đêm, suốt sáng. Nhiều lúc, ông Pẩu quên ăn, quên ngủ, mải mê xem hát đối mà bị bố mắng và đuổi ra khỏi nhà vì tội... mê hát.

Ông Pẩu chia sẻ: Nghệ thuật hát đối chứa đựng nhiều giá trị nhân văn sâu sắc, ca ngợi quê hương, đất nước, tình yêu đôi lứa. Có nhiều cách hát đối như: Hát đối trên nương, trên bến, dưới thuyền, đánh cá, trồng rau, lấy củi, từng thuyền hát đối với nhau hoặc hát đối với những đôi hát khác. Để hát đối được, ngoài giọng hát hay, người hát phải có vốn từ vựng phong phú, đặc biệt là sự thông minh, nhanh trí và khéo léo trong khi hát. Câu hát đối phải đúng với câu hỏi, vế đối mà người kia đưa ra, có vần, có điệu, nghe xuôi tai.

Các bài hát đối thường là nhịp 2/2/2. Khi hát, các từ trong lời hát thường được ngân dài khi lấy hơi rồi đẩy ra. Để hát được lối hát đối này cần từ 2 đến 6 người trở lên và thường hát theo cặp. Có khi, những canh hát diễn ra mấy ngày hoặc mấy tháng. Chẳng thế mà có nhiều cô gái ở thôn này hát đối với các anh ở thôn kia mấy đêm liền. Trời sáng thì về đi làm đồng, tối lại hẹn nhau hát, càng hát càng hăng say.

Nghệ nhân Phạm Văn Pẩu sưu tầm những bài hát đối cổ.

Ông Pẩu cho biết thêm: “Vào những ngày 15, 16 tháng Giêng, chúng tôi lại kéo nhau đến hội làng Bầu để hát. Những ngày có canh hát, du khách và Nhân dân ở khắp nơi đến xem đông nghịt. Vì quá yêu những câu hát đối này, mà trong những năm tháng chiến tranh, tôi còn mang cả nghệ thuật hát đối này sang nước bạn Trung Quốc để biểu diễn”.

Nhưng qua thời gian, ngày càng ít người biết đến nghệ thuật hát đối. Đặc biệt, ở xã Quảng Nghĩa, quê của ông Pẩu và các xã lân cận cũng không còn ai học hát đối, nên loại hình nghệ thuật độc đáo này có nguy cơ mai một. Nhận thấy được giá trị của nghệ thuật hát đối cũng như trách nhiệm bảo tồn và gìn giữ nghệ thuật dân tộc này, năm 2014, ông Pẩu cùng các cụ cao niên và các chị em trong đội hát thành lập Câu lạc bộ (CLB) hát đối của xã. Hiện nay, CLB hát đối ở xã Quảng Nghĩa có hơn 50 thành viên, thường tập luyện vào mỗi tối thứ bảy và chủ nhật hằng tuần.

Gần trọn đời gắn bó với lối hát đối, hiện nay, ông Pẩu đã sưu tầm được hơn 250 bài hát đối cổ và thuộc làu hơn 2.100 câu hát, bài hát đối hát giao duyên về cuộc sống sinh hoạt cộng đồng cư dân. Không chỉ hướng dẫn học sinh hát, ông Pẩu còn nhiệt tình “đi từng ngõ, gõ từng nhà” để truyền dạy lối hát đối cổ truyền này cho nhiều thế hệ.

Nhà nghiên cứu văn hóa Nguyễn Quang Vinh, Chủ tịch Hội Văn học Nghệ thuật dân gian tỉnh Quảng Ninh cho biết: “Hát đối cổ là một trong những loại hình nghệ thuật còn sót lại khá hiếm ở vùng đất ven biển tỉnh Quảng Ninh. Đây là một biến thể của loại hình hát ca trù, hát ví của vùng đồng bằng Bắc bộ xưa kia. Hát đối là nét văn hóa rất rực rỡ, vì thế mà hằng năm, các ca nương, ca nam các xã, phường ở Móng Cái hay hát đối giao duyên với các thôn, thị trấn bên Trung Quốc. Không gian hát đối thường rất rộng, có khi lúc trên thuyền đánh cá, lúc gỡ lưới, lúc lên rẫy, làm nương... Giờ đây, nghệ thuật hát này đang dần một mai một, nếu như không có những người như ông Pẩu”.