Dòng sông cổ vật và Bảo tàng Sông Hương
Văn hóa - Thể thao 06/07/2021 14:12
GS.TS triết học Thái Kim Lan chủ nhân của hàng ngàn cổ vật vớt lên từ sông Hương chia sẻ: “Hàng ngàn hiện vật gốm sứ vớt từ dòng sông Hương đã tạo nên hình hài, phản chiếu được lịch sử của vùng đất Thừa Thiên Huế. Những hiện vật ấy sẽ tự thân kể câu chuyện về nó, giúp chúng ta hiểu hơn giá trị văn hoá, lịch sử vùng đất này”.
30 về trước, GS.TS Thái Kim Lan từ Đức về Huế để giảng dạy triết học, nhìn thấy nhiều người xếp bán những cái hũ, cái bình bằng gốm, sành sứ trên vỉa hè. Hỏi ra mới biết tất cả được vớt lên từ lòng sông Hương. Niềm đam mê cổ vật sông Hương của bà bắt đầu từ đó. Cứ thế, những hiện vật được bà mua khi thì ở vỉa hè, khi thì của những tay thợ chuyên lặn ở sông Hương, khi thì của những nhà sưu tập… Đến nay, bà sở hữu hơn 7.000 hiện vật gồm: Gốm Chu Đậu có hầu hết loại hình, thuộc nhiều giai đoạn từ thuở sơ khai, cho đến hưng thịnh và mạt kì. Không ít hiện vật gốm từ thời Đông Sơn, Champa, cho đến thời Lý, Trần, Lê,... Thậm chí, còn có cả các hiện vật thời Tống của Trung Quốc và một số ít của Nhật, của Pháp… những hiện vật độc bản hoặc quá hiếm như hiện vật văn hóa Sa Huỳnh với niên đại trên dưới 2.000 năm.
Nhiều nhà nghiên cứu cho rằng, chưa thấy con sông nào trên đất nước ta có lớp trầm tích dày đặc, kéo dài về không gian lẫn thời gian như vậy cả.Trong số hiện vật mà GS.TS Thái Kim Lan có được, trong đó có không ít những tiêu bản quý hiếm và tiêu biểu, nằm trong 3 giai đoạn chính: Giai đoạn tiền và sơ sử (cách đây trên dưới 2.500 năm): Đây là hiện vật khai quật khảo cổ học thuộc văn hóa Sa Huỳnh. Giai đoạn văn hóa thời Chăm-pa (từ 192 đến 1306); giai đoạn Đại Việt và Việt Nam (từ 1306 đến 1975): Ở giai đoạn này, những hiện vật khảo cổ học của nền văn hóa Đại Việt chiếm ưu thế. Ngoài ra, nước Đại Việt đã bắt đầu phát triển, có quan hệ quốc tế tương đối lớn. Vì vậy, ở dòng sông Hương có nhiều hiện vật của nước ngoài.
GS.TS Thái Kim Lan cho biết, để có cái nhìn khoa học và hệ thống về bộ sưu tập này, bà đã mời một số chuyên gia thẩm định và đánh giá. Trong bộ sưu tập có những hiện vật của thời tiền sử, cũng có những hiện vật từ thế kỉ đầu công nguyên cho đến thế kỉ XX. Đây là một câu chuyện lí thú, trải qua bao nhiêu thế kỉ, bao nhiêu con người, bao nhiêu thời đại, bao nhiêu biến cố, vừa đau thương, vừa bi hùng, chất chứa ở trong những hiện vật gốm, sứ ở sông Hương.
Gần ba thập kỉ với đam mê cổ vật vớt lên từ sông Hương, nhưng việc bắt tay để xây dựng một bảo tàng đúng nghĩa chỉ mới được thực hiện gần 3 năm nay. Bà quyết định đặt bảo tàng ngay tại từ đường tổ tiên, biến nơi này trở thành không gian văn hoá kể câu chuyện về sông Hương. Vị trí ngôi nhà vô cùng phù hợp - nơi dòng Hương thơ mộng chảy qua. Đó là cách đáp trả ân tình với con sông và trao truyền tình yêu văn hoá Huế, văn hoá sông Hương để các thế hệ hiểu và trân quý.