Theo các cụ cao niên, lễ hội Cầu ngư Tân An diễn ra hàng trăm năm qua. Từ bao đời nay, lễ hội là một sản phẩm văn hóa đặc trưng của cộng đồng cư dân vùng ven biển Quảng Yên, gắn với tín ngưỡng thờ cúng cá Ông. Đối với đời sống cộng đồng cư dân biển, Lễ hội Cầu ngư là lễ quan trọng, lớn nhất trong năm, vì đây là lễ hội cầu mùa - cầu ngư hay lễ tế ngư thần và cầu cho một năm “trời yên biển lặng, tôm cá đầy khoang” và nhằm “Uống nước nhớ nguồn”, tạ ơn các vị thần biển và thắt chặt thêm tình đoàn kết gắn bó giữa các ngư dân với nhau.

Lễ tế các vị thần biển

Lễ hội Cầu ngư Tân An diễn ra trong 2 ngày mùng 5, mùng 6 tháng Giêng âm lịch, tại cảng cá Bến Giang với phần lễ và phần hội. Phần lễ được tổ chức trang trọng với nghi lễ dâng hương, văn tế, lễ tất… Mở đầu buổi lễ, người trong làng chọn ra 1 vị chủ tế là người có đức độ, con cháu đề huề, làm ăn thuận lợi, mọi người kính yêu. Chủ tế tới ngôi miếu trong làng là nơi chôn cất cá voi chết trôi dạt vào đây, làm lễ cúng các vị thần biển. Sau khi làm lễ, chủ tế cùng các vị trưởng lão ra biển lấy nước, rồi rước nước về trước cửa biển để làm lễ. Kế đó các con cháu làm nghề đi biển ở các vùng Tân An, Hà An, Hoàng Tân… mang lễ vật tới cúng các vị thần biển cầu mong cho trời yên biển lặng; đánh bắt được nhiều hải sản và bình an cho người, phương tiện trong mỗi chuyến ra khơi.

Sau lễ Cầu ngư, UBND phường phát động ra quân thi đua đánh bắt hải sản với quyết tâm vươn khơi bám biển, vừa giúp nhau sản xuất, khai thác hải sản, cứu hộ, cứu nạn trên biển, vừa tham gia bảo vệ chủ quyền biển đảo của Tổ quốc. Lễ hội Cầu ngư không chỉ thể hiện bản sắc văn hóa dân gian đặc sắc, mang tính vùng miền mà còn là môi trường bảo tồn và phát huy sự đa dạng của bản sắc văn hóa dân tộc, phát huy giá trị văn hóa biển Việt Nam. Lễ hội Cầu ngư còn là nguồn sử liệu, là những bằng chứng xác thực về chủ quyền biển đảo và kinh nghiệm ứng xử với biển đảo của các thế hệ người Việt Nam…

Ông Ngô Đình Dũng, Phó trưởng phòng Văn hóa và Thông tin TX Quảng Yên, cho biết: “Được sự quan tâm của tỉnh, thị xã và sự đồng lòng, chung sức của ngư dân, lễ hội Cầu ngư được tổ chức thường niên, quy mô, bài bản trên địa bàn các phường Tân An, Hà An; các xã Hoàng Tân, Tiền An... Đây là một nét đẹp văn hóa địa phương, thể hiện đạo lí uống nước nhớ nguồn, tri ân các thế hệ tiền nhân đã góp phần xây dựng nghề biển”.

Lễ hội còn là nơi lưu giữ các loại hình nghệ thuật dân gian truyền thống, cần được duy trì bảo tồn và phát huy. Sau phần lễ là phần hội với nhiều phần thi sôi nổi hào hứng như kéo co, đan lưới, chọi gà, chèo thuyền diễn ra sôi nổi, thu hút đông đảo người dân tham gia.