Dịch Covid-19 đã khiến nhiều lễ hội phải dừng hoặc hạn chế hoạt động, đây cũng chính là “khoảng lặng” để xác lập lại nhiều giá trị cho mỗi người, cộng đồng và toàn xã hội tìm đến những giá trị đích thực trong đó có những giá trị văn hóa mang tính nhân văn cao mà con người hiện đại cần hướng tới.

Tuy nhiên, tất cả như hoàn toàn biến mất khi chỉ trong vài ngày, một số nơi như chùa Hương, chùa Tam Chúc đã chứng kiến biển người lên tới 4 - 5 vạn chen chân đến hành lễ. Một cảnh tượng khiến ai cũng phải giật mình và nhìn lại những gì đang cố gắng trong một năm qua như toàn vô nghĩa, chỉ còn biết thở dài … ngán ngẩm!.

Biển người ở chùa Tam Chúc

Có thể lí giải bởi 2 nguyên nhân chủ yếu dẫn đến tình trạng trên. Thứ nhất, trong suốt hơn một năm qua, do phải phòng chống dịch bệnh mà người dân bị hạn chế rất nhiều trong đi lại, tổ chức, tham dự các lễ hội, tham quan du lịch các danh thắng và khu tâm linh trong, ngoài nước. Đa số mọi người đều cố gắng co cụm khi mỗi đợt dịch bùng phát. Nhiều người ở trong tâm trạng bức bối, “muốn đi”, “muốn xõa” cho thỏa những ngày bị… phong tỏa! Vậy nên, bây giờ khi có dịp là họ đi mà không có sự cân nhắc.

Thứ 2: Một bộ phận người dân cuồng tín!. Họ đi đến các lễ hội với tâm thế cầu xin đủ thứ từ chức tước đến bạc tiền và danh vọng. Vì vậy mới có chuyện, ở một số địa phương lễ hội được tổ chức rất tốn kém nhưng giá trị văn hóa đọng lại chẳng được là bao. Nhiều người bỏ bê công việc, hao tốn tiền bạc, tụ tập say sưa với các hoạt động mê tín dị đoan. Bên cạnh đó, nhiều cơ sở thờ tự, nhiều nhóm lợi ích lợi dụng đức tin của người dân để trục lợi vô tội vạ.

PGS.TS. Bùi Hoài Sơn, Viện trưởng Viện Văn hóa Nghệ thuật Quốc gia Việt Nam, cho rằng, việc đi lễ đầu năm là một phong tục tốt đẹp, giúp cho ta có tâm an, hướng con người đến Chân - Thiện - Mỹ, giúp giữ gìn và phát huy truyền thống văn hoá dân tộc, có ích cho sự phát triển văn hoá chung của đất nước. Dù vậy, do tất cả đều là niềm tin tâm linh, tín ngưỡng, mang tính chủ quan và trải nghiệm cá nhân nên chúng ta có thể thay đổi những hình thức thực hành tín ngưỡng sao cho phù hợp với bối cảnh xã hội hiện tại.

Nơi thờ Quốc Mẫu Tây Thiên

Suy cho cùng, tín ngưỡng văn hóa là quan niệm chủ quan của con người, vì thế con người cũng có thể thay đổi và điều chỉnh mọi hành vi của mình. Trong bối cảnh dịch bệnh chưa hoàn toàn chấm dứt, chúng ta chỉ cần bình tĩnh, giãn cách một chút thì chắc chắn sẽ không còn thấy bất an và lo lắng rằng dịch Covid-19 lại bùng lên giữa biển người mênh mông ấy.

Giáo hội, bộ, ngành và chính quyền địa phương đã kịp thời chấn chỉnh việc tụ tập đông người và phòng dịch trong lễ hội. Bên cạnh đó, tại các cơ sở tôn giáo cũng quyết liệt hơn trong tổ chức nghi đơn giản, đặc biệt là công tác phòng chống dịch bệnh Covid - 19.

Tuy nhiên, theo chủ quan của người viết, về lâu dài các cơ quan chức năng và các chuyên gia văn hóa cần phải đánh giá lại những giá trị văn hóa ở nhiều lễ hội trên cả nước nhằm loại bỏ bớt các lễ hội đã biến tướng, chỉ phục vụ cho một nhóm lợi ích và những lễ hội chạy theo số lượng và thành tích. Chỉ nên giữ lại những lễ hội có giá trị văn hóa đích thực với phần lễ đơn giản, ngắn gọn, trang trọng, thỏa mãn đời sống tâm linh lành mạnh của người dân.

Thay đổi những quan niệm và thói quen tín ngưỡng lỗi thời chưa bao giờ là điều dễ dàng. Đặc biệt, trong bối cảnh hiện tại chắc chắn là động chạm đến lợi ích vật chất và tinh thần của nhiều cá nhân và một số nhóm người. Tuy nhiên để thay đổi và phát triển văn hóa lành mạnh trong một một xã hội hiện đại rất cần sự quyết liệt từ phía chính quyền các địa phương cùng với những thay đổi về quan niệm và thực hành nghi lễ tín ngưỡng từ phía mỗi người dân.