Một địa chỉ đỏ

Bên bờ sông Diêu Trì, ở cuối thôn Hội Phước, xã Hòa Phú, huyện Hòa Vang, TP Đà Nẵng có cây thị cổ oai phong nơi cuối làng, soi bóng xuống dòng sông và đã gắn với cuộc sống của người dân nơi đây qua nhiều thế hệ. Nhiều bậc cao niên cho biết, cây thị cổ ước chừng trên dưới 500 tuổi, với dáng vẻ rất rêu phong cổ kính, cao chừng hơn 30m và gốc có đường kính hơn 2 mét.

Đứng trên cầu Diêu Phong đã thấy cây thị cổ vươn lên trên những bụi tre ven sông Hội Phước

Đặc biệt, trong gốc cây có một hốc trống, gọi là “bộng”. Bà Đỗ Thị Quyên (90 tuổi), nguyên thành viên trong đội quân tóc dài xã Hòa Thượng (nay là xã Hòa Phú), nhà gần cây thị cổ cho biết: “Trong kháng chiến chống Mỹ, bà con trong khu dồn Cấm Chu Hương (xã Hòa Phong), lợi dụng lúc đi về làng sản xuất, mang theo lương thực, thuốc men... cất giấu vào “bộng” cây thị để tiếp tế cho dân quân du kích địa phương. Trong thời gian dài bí mật tiếp tế, số lượng lên đến hàng tấn. Đây có thể xem là trạm “quân bưu” để thông tin, liên lạc của dân, quân ta giữa miền núi và đồng bằng...”.

Ông Nguyễn Tuấn (56 tuổi), trú tại thôn Hội Phước cho biết, từ thời ông nội tôi, cây thị này đã là cây cổ thụ rồi. Bà con Nhân dân ở đây gắn bó với cây thị qua bao đời. Tuổi của cây thị thì chưa ai biết rõ, kể cả các bậc cao niên, nhưng nhiều vị ước chừng khoảng trên dưới 500 tuổi.

Trong những năm qua, cây thị cổ trở thành một địa chỉ văn hóa của địa phương, thu hút nhiều người đến tham quan. Từ xưa cây thị đã đi vào câu hát: Cây thị cổ, bên sông còn đó/ Bến Diêu Trì lấp loáng bóng ai/ Quân dân nghĩa nặng tình dày/ Thương anh du kích, lòng day dứt lòng... Thôn Hội Phước, xã Hòa Phú được xem là cái nôi của cách mạng qua hai cuộc đấu tranh giữ nước với bao lớp người đã ngã xuống trên mảnh đất này.

Nhiều câu chuyện đã được lưu truyền trong dân gian, như chuyện người du kích già có tên là Nguyễn Ký, nhà gần cây thị cổ, một mình một súng bắn rớt máy bay của giặc Mỹ đầu tiên ở Quảng Nam - Đà Nẵng vào năm 1965. Sau đó, có bài thơ truyền tụng: Du già - Nguyễn Ký năm xưa/ Súng trường Garân - xít bắn lia một tràng/ Trực thăng gãy cánh đại bàng/ Cụp đầu lộn xuống Phước Giang giữa đồng. Rồi chiến công của mẹ Dững ở thôn Hội Phước đi đầu trong đội quân tóc dài thời chống Mỹ cũng không kém phần “huyền thoại”.

Chuyện kể rằng: Một hôm, nhiều trực thăng của Mỹ chuẩn bị đổ quân “càn” xuống cánh đồng Phước Giang. Sợ hư hại lúa, mẹ xung phong đi đầu “đội quân”, dùng nón khoát lấy khoát để, không cho máy bay hạ. Bọn giặc lái Mỹ hoang mang không hiểu chuyện gì, liền lái máy bay vào trong chân núi. Về sau có mấy câu thơ tặng mẹ Dững: Dang tay khoát nón giữa đồng/ Trực thăng bọn Mỹ - sợ - trồng bay ra/ Bay vào chân núi phía xa/ Không ngờ địa võng thiên la đang chờ/ Hầm chông, mìn bẫy mịt mờ/ Trước khi bị rớt, nghĩ ra bị lừa.