Sau Cách mạng Tháng Tám năm 1945 và trong các thời kì cách mạng, Đảng và Nhà nước ta đã xây dựng các tổ chức để tập hợp, chăm sóc, phát huy vai trò của NCT như Hội Phụ lão cứu quốc, Hội Bảo thọ, Hội Vui tuổi già, Quỹ Thọ… Ở mỗi giai đoạn, các tổ chức này tuy mang tên gọi khác nhau nhưng đã hoàn thành tốt sứ mệnh của mình. Để NCT có một tổ chức chính thức, đại diện cho quyền lợi của mình, ngày 10/5/1995, Hội NCT Việt Nam được thành lập, trở thành mốc son lịch sử trong quá trình xây dựng và phát triển tổ chức Hội.

Qua 25 năm hoạt động, Hội NCT Việt Nam rút ra bài học kinh nghiệm quý báu về công tác xây dựng tổ chức và cán bộ. Đó là: “Công tác tổ chức, cán bộ luôn luôn đi trước một bước; phải đa dạng hóa các hình thức tập hợp NCT, coi trọng việc lựa chọn cán bộ, nhất là người đứng đầu các cấp Hội”.

Thực tế trong 5 nhiệm kì qua, đội ngũ cán bộ Hội NCT từ Trung ương đến cơ sở hầu hết hoàn thành tốt nhiệm vụ, góp phần xây dựng tổ chức Hội phát triển vững mạnh, hoàn thành tốt các nhiệm vụ, chương trình công tác đề ra. Công tác Hội ngày càng nền nếp, hiệu quả; vai trò, vị trí của tổ chức và cán bộ Hội NCT được cấp ủy, chính quyền và Nhân dân các địa phương ghi nhận và đánh giá cao. Tuy nhiên, trong những năm gần đây, công tác tổ chức, cán bộ của Hội NCT có những vấn đề rất đáng quan tâm.

Chủ tịch Phạm Thị Hải Chuyền trao tặng Bằng khen của Hội NCT Việt Nam cho cán bộ Hội NCT tiêu biểu Hà Nội giai đoạn 2015 - 2020, trong đó có nhiều người trên 70 tuổi

Trước hết, từ ngày thành lập đến nay, Hội NCT Việt Nam vẫn chưa có sự thống nhất, đồng bộ về mặt tổ chức như một số tổ chức quần chúng khác. Trong 63 tỉnh, thành phố, chỉ có 13 tỉnh, thành phố có tổ chức Hội NCT 4 cấp (TƯ, tỉnh, huyện, xã); 50 tỉnh, thành phố khác chỉ có tổ chức Hội ở cấp xã, thôn, còn cấp tỉnh, huyện có Ban đại diện Hội NCT do chính quyền cùng cấp cử ra. Sự bất cập này đã được các cấp hội phản ánh nhiều lần với các cơ quan có thẩm quyền nhưng chưa được giải quyết, gây nhiều khó khăn trong chỉ đạo điều hành của hệ thống tổ chức Hội.

Mấy năm gần đây, nhiều địa phương thực hiện chủ trương tinh gọn bộ máy hành chính, giao việc phụ trách công tác Hội NCT cho các cơ quan khác như Mặt trận Tổ quốc, Nội vụ… kiêm nhiệm. Điều này dẫn đến tình trạng lãnh đạo Hội NCT nhưng còn trẻ, không phải là hội viên Hội NCT, gây thắc mắc trong hội viên. Mặt khác, các cán bộ kiêm nhiệm thường nắm tình hình, nội dung công tác Hội không sâu, mải lo hoàn thành nhiệm vụ chính, ít quan tâm đến công tác Hội NCT.

Đặc biệt, từ khi có Kết luận số 58-KL/TW của Ban Bí thư Trung ương ngày 12/9/2019 về độ tuổi tham gia công tác hội thì việc xây dựng tổ chức và công tác cán bộ của Hội gặp thêm khó khăn.

Kết luận quy định: “Tuổi giới thiệu lần đầu hoặc tái cử tham gia làm lãnh đạo các hội (chủ tịch, phó chủ tịch hội) không quá 65 tuổi. Trường hợp đặc biệt không quá 70 tuổi do cấp có thẩm quyền xem xét, quyết định, nhưng chỉ áp dụng đối với chủ tịch hội (có năng lực lãnh đạo, uy tín cao và đủ sức khỏe để làm việc) của các hội có đảng đoàn, hội có tính đặc thù”.

Đối chiếu với Luật NCT và Điều lệ Hội NCT Việt Nam thì là công dân Việt Nam, từ đủ 60 (sáu mươi) tuổi trở lên, tán thành Điều lệ Hội, tự nguyện gia nhập Hội, được chi hội hoặc Ban Chấp hành Hội NCT cơ sở (nơi chưa có chi hội) đồng ý thì được công nhận là hội viên. Trường hợp công dân Việt Nam từ 55 tuổi đến dưới 60 tuổi, tự nguyện và tích cực tham gia Hội hoặc được cử làm công tác Hội, được xem xét công nhận là hội viên (số này trong thực tế không nhiều và chủ yếu là nữ).

Quá trình hoạt động Hội, mỗi hội viên phải từng bước tích lũy, học hỏi để có đủ uy tín được hội viên bầu vào các chức danh lãnh đạo Hội các cấp. Quá trình đó ở cấp tổ hội, chi hội thì dễ, nhưng từ cấp Hội cơ sở trở lên thường phải diễn ra trong một nhiệm kì 5 năm và lúc đó thì hội viên đã đến tuổi 65, không thể cơ cấu để bầu làm lãnh đạo Hội.

Trong thực tế, đại đa số thành viên các Ban chấp hành và Ban đại diện Hội NCT thường có độ tuổi từ 65 trở lên, thậm chí có nhiều người trên 70 tuổi vẫn có sức khỏe, năng lực công tác tốt, được cấp ủy, chính quyền và hội viên tín nhiệm, nhưng theo quy định thì vẫn phải thôi công tác. Điều này không chỉ gây lãng phí nguồn nhân lực giàu kinh nghiệm, tâm huyết với công tác Hội mà còn tạo ra sự hụt hẫng trong việc chuẩn bị nguồn cán bộ Hội.

Thiết nghĩ, Việt Nam đang có tốc độ già hóa dân số nhanh, số lượng NCT ngày càng chiếm tỉ lệ cao trong cơ cấu dân cư thì việc tập hợp NCT thành một lực lượng tích cực trong xã hội càng phải được chú trọng. Hội NCT là một tổ chức xã hội, nhưng có tính đặc thù vì đó là hội của những người già, mà người già thì thường giữ đạo lí kính trọng nhau về tuổi tác. Vậy có nên đưa người trẻ phụ trách Hội NCT và quy định độ tuổi cho các chức danh lãnh đạo Hội NCT?

Việc dồn ghép cơ học công tác quản lí Hội NCT vào các tổ chức khác có thể giúp địa phương giảm bớt chi phí về bộ máy hành chính, nhưng chưa chắc đã là điều hay. Bởi nhiều việc làm có lợi cho địa phương, xã hội khi Hội NCT hoạt động có lãnh đạo chuyên trách không tính được bằng tiền, hoặc nếu hạch toán thì lợi ích thu về còn lớn hơn phần chi của địa phương cho Hội NCT.