Với mô hình này, Ban quản lí chợ không thể nắm được doanh thu của từng cá nhân kinh doanh và có lẽ họ cũng chỉ quan tâm hộ kinh doanh nộp đúng, đủ tiền thuê mặt bằng. Giả sử nay giao thêm cho Ban quản lí chợ thu thuế của từng cá nhân kinh doanh giúp ngành thuế liệu có khả thi? Có lẽ điều đó sẽ rất khó. Nếu ép Ban quản lí chợ nhiệm vụ thu thuế thì có thể họ phải chấp hành. Song Ban quản lí chợ cần thêm nhân lực có trình độ quản lí và nghiệp vụ tài chính. Bằng không dễ xảy ra tình trạng thất thu hoặc lạm dụng.

Tình huống như trên nay đang được ngành thuế đưa vào thực hiện với “chợ trên mạng” - sàn thương mại điện tử (TMĐT). Theo quy định mới nhất tại Thông tư 40/2021/TT-BTC ngày 1/6/2021 của Bộ Tài chính “hướng dẫn về thuế giá trị gia tăng, thuế thu nhập cá nhân và quản lí thuế đối với hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh” có hiệu lực từ ngày 1/8/2021, các sàn TMĐT phải kê khai và nộp thuế thay cho cá nhân kinh doanh. Được biết, mục tiêu của Thông tư 40 nhằm tránh thất thu ngân sách. Hiểu nôm na là sàn TMĐT được giao thêm nhiệm vụ thu thuế giúp cơ quan quản lí chuyên ngành.

Tuy không thể so sánh sàn TMĐT với chợ truyền thống song chức năng quản lí sàn thương mại và ban quản lí chợ cũng có nét tương đồng. Sàn TMĐT là một đơn vị kinh doanh, doanh thu đến từ tiền thuê của các “tiểu thương” trên mạng và nộp thuế cho Nhà nước trên cơ sở doanh thu hoặc lợi nhuận thu được. Theo quy định hiện hành, cá nhân kinh doanh tự khai thuế và nộp thuế cho cơ quan quản lí thuế. Theo Luật Quản lí thuế, sàn TMĐT không phải đơn vị thuộc cơ quan nhà nước nên không có chức năng, nhiệm vụ quản lí, thu thuế.

Luật Quản lí thuế số 38/2019/QH14 năm 2019 đã quy định rõ trách nhiệm, quyền hạn, nghĩa vụ của các cơ quan quản lí và đối tượng nộp thuế. Nhiệm vụ quản lí, thu thuế chủ trì là Bộ Tài chính, đơn vị trực thuộc gồm Tổng cụ Thuế, các Cục, Chi cục… Giao cho đơn vị, doanh nghiệp kinh doanh kết hợp thu thuế thay là không đúng quy định của pháp luật. Ngành thuế chỉ có thể yêu cầu sàn TMĐT cung cấp thông tin khách hàng giao dịch trên sàn để giám sát khi cá nhân kê khai thuế.

Sàn TMĐT trong nước đang nhỏ bé và lép vế trước các “ông lớn” TMĐT đa quốc gia. Nay giao thêm nhiệm vụ thu thuế sẽ gây khó cho các sàn TMĐT. Mặt khác có thể nhiều cá nhân kinh doanh TMĐT sẽ chuyển sang các trang mạng trực tuyến nước ngoài để né thuế.

Trong thời công nghệ thông tin phát triển nhanh hiện nay, thu thuế kinh doanh trên môi trường mạng là rất khó khăn, nhất là thương mại xuyên biên giới. Tuy nhiên, dù khó thì đó vẫn là nhiệm vụ mà ngành thuế phải thực hiện. Thiết nghĩ cơ quan quản lí thuế cần chủ động cập nhật, nâng cao trình độ năng lực đội ngũ để hoàn thành nhiệm vụ, không thể vì khó mà đẩy trách nhiệm quản lí cho đối tượng không có thẩm quyền.