Tuy nhiên, trước sự phát triển nhanh của nền tảng thương mại điện tử (TMĐT) thì những vấn đề về hàng giả, hàng nhái vẫn rất nhức nhối và đây cũng là khó khăn đối với lực lượng chức năng trong quá trình kiểm tra, kiểm soát thị trường.

Vi phạm nhiều và phổ biến

Ông Nguyễn Đức Lê, Phó Cục trưởng Cục Nghiệp vụ (Tổng cục Quản lý thị trường - QLTT) cho biết, từ các vụ việc gần đây cho thấy, các đối tượng lợi dụng hình ảnh, đoạn video chính hãng để quảng cáo, tuy nhiên khi đến tay người tiêu dùng lại có thể là sản phẩm kém chất lượng hoặc hàng chính hãng nhưng đã qua sử dụng. Một số sản phẩm đã được sửa chữa hoặc qua thời gian trưng bày, không đảm bảo tính mới như nguyên bản, điều này khiến người tiêu dùng bị thiệt thòi trong chế độ bảo hành. Ngoài ra, các vi phạm còn ghi nhận việc một số đối tượng tìm cách đưa hàng hóa nhập lậu vào Việt Nam do tính chất của TMĐT không có biên giới.

Vi phạm trong thương mại điện tử ngày càng tinh vi. (Ảnh minh họa)

Theo ông Nguyễn Đức Lê, các đối tượng có nhiều thủ đoạn mới để đối phó, khiến việc phát hiện các vi phạm của lực lượng chức năng gặp nhiều khó khăn. Nếu như trước đây TMĐT chỉ là bán hàng trên website của doanh nghiệp thì hiện nay có thể bán trên các mạng xã hội như Facebook, Zalo, TikTok… Ngoài ra, một số đối tượng thường sử dụng nơi bán hàng, nơi quảng cáo, chốt đơn và kho hàng ở các khu vực khác nhau, gây khó khăn trong việc theo dõi triệt phá.

Đơn cử như vụ thu giữ ở Thanh Hóa ngày 27/4 vừa qua, đối tượng sử dụng 2-3 địa điểm, nơi bán hàng riêng, nơi livestream riêng và kho lại ở một chỗ khác. Chủ cơ sở sử dụng hai tài khoản Facebook để đăng bán hàng và livestream sản phẩm. Mỗi tài khoản đều có trên 10.000 lượt follow.

Tuy nhiên, sau khi bị lực lượng chức năng kiểm tra, các tài khoản Facebook đã tạm khoá. Được biết, mỗi ngày cơ sở này giao dịch hàng nghìn đơn hàng có giá trị từ vài chục nghìn đến hàng triệu đồng/đơn, doanh số hàng tỷ đồng mỗi tháng. Trước đó, lực lượng QLTT đã phát hiện vụ kho hàng lậu, hàng giả 1.000m2 tập kết để bán online ở Lào Cai, hay vụ tàng trữ kinh doanh sản phẩm giả mạo các thương hiệu nổi tiếng tại Nam Định. Ngoài ra còn hàng trăm vụ việc khác của các đối tượng bán hàng trên mạng xã hội, website thương mại.

Thống kê cho thấy, năm 2021, lực lượng QLTT đã phối hợp với Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số (Bộ Công Thương) thực hiện kiểm tra hơn 3.000 vụ việc lợi dụng TMĐT để kinh doanh hàng hóa nhập lậu, hàng không rõ nguồn gốc, hàng xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ với số tiền xử phạt lên tới hơn 20 tỷ đồng. Dự báo trong từ 2 - 3 năm tới, tỷ lệ gian lận trên TMĐT sẽ chiếm từ 50 - 60% so với tổng thể các hình thức gian lận thương mại nói chung.

Cũng trong năm 2021, các đơn vị chức năng của Bộ Công Thương cũng đã yêu cầu các nền tảng TMĐT rà soát và gỡ bỏ gần 14.000 sản phẩm, thiết bị hỗ trợ điều trị COVID-19... có dấu hiệu vi phạm trên gần 4.300 gian hàng. Một thống kê khác của Cục Cạnh tranh và Bảo vệ người tiêu dùng (Bộ Công Thương) cho thấy, mỗi năm cơ quan này nhận được khoảng 1.500 đơn khiếu nại của người tiêu dùng; trong đó, 50% số khiếu nại liên quan tới các giao dịch mua bán trên các nền tảng trực tuyến, gồm hàng giả, hàng nhái, hàng kém chất lượng, không rõ nguồn gốc xuất xứ và mua bán không có hóa đơn chứng từ.

Người dân và doanh nghiệp đóng vai trò quan trọng

Các chuyên gia cho rằng, bên cạnh những kết quả tích cực, hiện nay TMĐT vẫn còn nhiều thách thức với những hạn chế trong khả năng kiểm soát rủi ro liên quan đến chất lượng hàng hóa, phương thức thanh toán, thiết lập các tuyến vận chuyển linh hoạt, xử lý thủ tục thông quan hàng hóa với chi phí vận hành tối ưu. Trên thực tế, nhiều sàn TMĐT mải chạy theo việc thu hút người bán tham gia mà chưa chặt chẽ các khâu kiểm soát, xác minh các loại hàng hóa nên đã tạo kẽ hở cho hàng giả, hàng nhái chen chân.

Trước thực trạng trên, để “lọc” hàng giả, bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, một số sàn TMĐT đã dùng ứng dụng của trí tuệ nhân tạo AI. Thế nhưng, chủ các sàn TMĐT cũng thừa nhận, dù áp dụng giải pháp nhưng vẫn chưa thể ngăn chặn triệt để tình trạng hàng giả, hàng nhái. Bởi, nếu người bán cố tình khai báo gian dối thông tin, lấy hình ảnh của sản phẩm khác đăng lên sàn để vượt qua bộ lọc chỉ có thể ngăn chặn, tháo gỡ sản phẩm, khóa shop bằng phản ứng nhanh của khách hàng qua report hoặc đường dây nóng… Ngoài ra, sàn áp dụng các biện pháp lọc kết hợp AI và thủ công.

Tuy nhiên, việc ngăn chặn hàng kém chất lượng, hàng giả, hàng nhái không còn là vấn đề của một vài cá nhân, tổ chức hay công ty, mà là trách nhiệm của toàn xã hội và nhà nước. Trên thực tế, đa số các gian hàng trên mạng là gian hàng ảo, số điện thoại không rõ ràng, dịch vụ bưu chính vẫn chưa có chế tài chặt chẽ. Trong khi đó TMĐT là xu hướng phát triển tất yếu, ngày càng tăng trưởng mạnh mẽ trên toàn thế giới, không thể đi ngược. Bởi vậy, việc hoàn thiện các quy định về thủ tục kiểm tra, chính sách mặt hàng, chính sách thuế là cần thiết để tăng cường hoạt động quản lý nhà nước đối với lĩnh vực TMĐT trong thời gian tới.

Cùng với đó, qua các vụ việc vi phạm do lực lượng chức năng phát hiện, xử lý, Ban Chỉ đạo 389 quốc gia xác định công tác chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả trong hoạt động kinh doanh TMĐT là hết sức quan trọng. Để công tác này có sự chuyển biến căn bản, việc phát huy sức mạnh tổng hợp của cả xã hội và cả hệ thống chính trị, trong đó người dân và các doanh nghiệp có vai trò quyết định.