Rừng tự nhiên, rừng phòng hộ đầu nguồn ở miền Trung tăng hay giảm?
Nghiên cứu - Trao đổi 17/11/2020 18:31
Chuyện của rừng phấn khởi, nhưng vô lý và có cái gì đó thật sự sai sai …
Anh Trịnh Kinh Dương công tác cùng cơ quan với tôi, chỉ khác anh là lãnh đạo quản lý, còn tôi là phóng viên. Anh cũng mới nghỉ hưu vài năm, vẫn còn sung sức. Dạo này anh đi du lịch nhiều, lên Facebook, tôi biết anh đang ở miền rừng, mà rừng nguyên sinh, rừng đầu nguồn thứ thiệt, đó là rừng Ba Bể, tỉnh Bắc Kạn. Anh viết “ Bỏ lại sau lưng không khí nóng trong phòng lạnh khi có va chạm trái chiều về rừng. Lên đường. Cuối thu về chiến khu. Chợ Rã, Ba Bể, Chợ Đồn, Phủ Thông… Rừng tự nhiên còn không? Thủ phủ gỗ nghiến giờ ra sao? Còn rừng nguyên sinh đặc dụng. Bảo vệ rừng cả năm một hét ta được hơn 500 ngàn đồng trong khi đi làm thuê cho “lâm tặc” đưa gỗ quý ra khỏi rừng tiền tươi hơn 1 triệu đồng một ngày. Liệu giữ được rừng bao lâu ? Hỏi cũng là trả lời.”
Sau những lời tâm trạng về rừng của người làm báo chuyên viết về rừng, giữa những ngày Quốc hội đang họp kỳ cuối năm 2020, tâm trạng của bạn tôi đã chạm vào điểm nóng. Ở nghị trường Quốc Hội, nhiều đại biểu chất vấn Bộ trưởng Bộ NN&PTNT, ngoài xã hội thì cử tri quan tâm bàn nhiều về lũ lụt miền Trung, có phải có nguồn gốc một phần từ việc phá rừng làm thủy điện nhỏ?
Chưa ai trả lời câu hỏi này, chỉ có Bộ trưởng Bộ NN&PTNT báo cáo trước Quốc hội ngày 3/11 và trong buổi chất vấn ngày 5/11/2020, thì tổng diện tích rừng của nước ta là 14,6 triệu ha, trong đó, diện tích rừng tự nhiên là 10,3 triệu ha, rừng trồng là 4,3 triệu ha. Đây là một sự cố gắng vượt bậc của cả hệ thống chính trị và toàn dân. Vì năm 1990, Việt Nam chỉ có 9 triệu ha rừng, hệ số che phủ rừng chỉ chiếm 27%; trong vòng 30 năm, chúng ta quyết tâm xây dựng một nền kinh tế bền vững, phát triển rừng để bảo vệ môi trường. Trước đây chúng ta có chế độ khoán chăm nuôi, bảo vệ rừng tự nhiên 50.000 đồng/ha, bây giờ lên 520.000 đồng/ha, nhưng Quốc hội yêu cầu thời gian tới phải nâng lên 1 triệu đồng/ha thì mới bảo đảm từng bước cho chất lượng khu vực 10,3 triệu ha khoanh nuôi bảo vệ rừng tự nhiên phát triển. Hiện hệ số che phủ rừng của Việt Nam gần 42%, thế giới bình quân gần 29%.
Nghe xong báo cáo của ông Bộ trưởng nửa thấy phấn khởi, nửa thấy vô lý. Tranh luận với Bộ trưởng NN&PTNT, đại biểu Ksor H’Bơ Khăp (Đoàn Gia Lai) cho rằng: "Bộ trưởng nói từ 9 triệu lên đến 14 triệu, đúng là con số này rất đáng phấn khởi nhưng rất là vô lý và có cái gì đó thật sự sai sai. Ít nhất là trong nhiệm kỳ Quốc hội này, mỗi một kỳ họp liên tục được nghe những dự án, công trình chuyển đổi mục đích sử dụng rừng, chuyển đổi rừng đầu nguồn, rừng phòng hộ, vậy làm sao diện tích rừng tự nhiên có thể tăng lên được?”
Đại biểu Quốc hội Ksor H’Bơ Khăp, phản biện ý kiến của Bộ Trưởng Nguyễn Xuân Cường |
Báo cáo của Bộ trưởng nêu trong thời gian dài 30 năm rừng tự nhiên không mất đi, từ 9 triệu ha nay tăng lên 10,3 triệu ha, có nghĩa là rừng tự nhiên đã tăng lên 1,3 triệu ha ở khu vực nào, trồng rừng tự nhiên bằng phương pháp nào? Bộ trưởng chưa đưa ra được các căn cứ chứng minh cho con số của mình đưa ra. Thế nên một Bộ trưởng Bộ Tài chính khi được chất vấn, đã từng phát biểu khá "chân thành”: "Thưa Quốc hội, đằng nào thì cũng chỉ là múa các con số". Quốc hội vẫn có rất ít điều kiện để kiểm chứng lại những con số mà các vị Bộ trưởng đưa ra, có là các con số múa hay không?
Ý kiến phản biện của đại biểu Ksor H’Bơ Khăp dựa trên trải nghiệm cá nhân, bà sống ở Tây Nguyên, tận mắt chứng kiến việc rừng đại ngàn đã biến mất nhanh chóng như thế nào trong những năm qua và năm nào thì cũng thấy báo chí đưa tin các tỉnh phát hiện những vụ phá rừng lớn.Còn việc chuyển đổi mục đích mất rừng tự nhiên thì không thể lý giải được khi các công trình thủy lợi lớn, công trình thủy điện lớn được xây dựng ở Tây Nguyên, miền Trung và miền núi phía Bắc được xây dựng trong 30 năm qua mà rừng tự nhiên lại không bị thu hẹp mới lạ chuyện lạ khó tin?
Rừng ở miền Trung có đặc thù riêng cần có độ che phủ cao hơn các khu vực khác
Theo Quyết định số 08/2001 /QĐ-TTg ngày 11/1/2001 của Thủ tướng Chính phủ về quy chế quản lý rừng đặc dụng, rừng phòng hộ, rừng sản xuất là rừng tự nhiên. Còn theo quy định tại Khoản 6 Điều 2 Luật Lâm nghiệp năm 2017 (có hiệu lực từ 1/1/2019) thì: Rừng tự nhiên là rừng có sẵn trong tự nhiên hoặc phục hồi bằng tái sinh tự nhiên hoặc tái sinh có trồng bổ sung. Chính vì thế báo cáo của Bộ trưởng Bộ NN&PTNT đưa ra con số diện tích rừng tự nhiên của cả nước là 10,3 triệu ha, nhưng chưa đưa ra được con số phân tích có bao nhiêu rừng tự nhiên (nguyên sinh) bao nhiêu diện tích tái sinh có trồng bổ sung?
Quốc hội đang nói đến lũ lụt miền Trung, thì rừng miền Trung như thế nào? Câu hỏi dư luận quan tâm chưa được ông Bộ trưởng làm rõ.
Nói đến rừng là khái quát chung, còn rừng của từng vùng miền lại theo đặc điểm địa hình của vùng miền. Miền Trung dải đất hẹp, độ dốc cao từ dãy Trường Sơn xuống biển, chiều dài của các dòng sông ngắn. Với đặc thù này rừng ở miền Trung nhất là rừng tự nhiên đầu nguồn phải được bảo vệ nghiêm ngặt để đưa độ che phủ ở khu vực này cao nhất nước.
Phá rừng vẫn diễn ra ở nhiều địa phương |
Theo Tổng cục Lâm nghiệp, Bộ NN&PTNT, tổng diện tích rừng hiện có khu vực miền Trung là 5.553.610 ha, chiếm 38,01% tổng diện tích rừng toàn quốc; trong đó diện rừng tự nhiên 3.790.955 ha, rừng trồng 1.762.655 ha. Tỷ lệ che phủ rừng khu vực này đạt 54,99%, đứng thứ 2 trong 8 vùng sinh thái, sau vùng Đông Bắc với 56,28%. Trong giai đoạn từ 2015-2019, diện tích rừng khu vực miền Trung tăng 373.887 ha; trong đó rừng tự nhiên tăng 70.046 ha, rừng trồng tăng 303.842 ha. Một số tỉnh có diện tích tăng nhiều như: Quảng Nam, Bình Định, Phú Yên, Quảng Bình, Thanh Hoá, Thừa Thiên Huế, Quảng Trị, Nghệ An … Nhưng con số này chưa nói lên được rừng tự nhiên (rừng đầu nguồn) của khu vực miền Trung năm 1990 và 30 năm qua diện tích chuyển đổi, chặt phá, cháy rừng là bao nhiêu ? Chính vì chưa có được những con số dẫn giải với từng loại rừng, do đó con số rừng tự nhiên ở miền Trung 30 năm qua chỉ có tăng không giảm, là cần phải xem xét lại để không rơi sự lạc quan phấn khởi dựa vào những con số “múa”.