Sản phẩm thêu, dệt thổ cẩm truyền thống được làm hết sức tỉ mỉ, thủ công với những công cụ thô sơ, nên chỉ phụ nữ mới có thể kiên trì làm được. Do đó, đã hình thành trong dân gian quan niệm đánh giá đàn ông Nùng qua đan lát, đánh giá phụ nữ Nùng qua thêu thùa.

Điểm đặc biệt của nghề thêu, dệt thổ cẩm truyền thống dân tộc Nùng là họ đều tự tay làm tất cả, từ khâu chuẩn bị nguyên liệu, dệt vải, nhuộm màu, nhuộm chỉ và thêu thùa thành sản phẩm. Người dệt dùng những nguyên liệu tự mình tạo nên từ trồng dâu, nuôi tằm lấy sợi và tìm kiếm màu sắc từ thiên nhiên để pha thành những sắc màu đa dạng. Tùy vào từng mẫu hoa văn trên tấm thổ cẩm, người dệt có thể pha, nhuộm các màu độc đáo khác nhau. Những tấm vải dệt lên có thể tạo thành váy, áo, khăn, những chiếc gối xinh xắn dễ thương…

Phụ nữ Nùng Phàn Sình đang dệt thổ cẩm.

Thổ cẩm - những sản phẩm đặc biệt tinh tế của người Nùng thường sử dụng các màu trắng, đỏ, vàng, xanh lá cây, tím… tạo ấn tượng mạnh. Cầm trên tay tấm vải thổ cẩm ta có thể cảm nhận được màu xanh của cây cối, màu hồng, trắng, đỏ của hoa rừng, màu vàng rực rỡ của ánh nắng mặt trời. Tính cách và tuổi tác của người phụ nữ thể hiện qua từng sản phẩm thổ cẩm. Với những cô gái Nùng đang yêu thường thì những gam màu sáng sẽ làm chủ đạo. Những đường nét hoa văn bay bướm, uốn lượn đầy sức thơ mộng và cuốn hút được hiện trên trang phục thổ cẩm của họ. Còn với các thế hệ bà, mẹ lớn tuổi thì lấy gam màu trầm làm chủ đạo với đường nét rắn rỏi và đậm nét suy tư.

Hoa văn trên trang phục cũng như các vật dụng làm từ thổ cẩm của dân tộc Nùng thường theo mô tip tượng trưng, cách điệu các hình tượng từ thiên nhiên và đời sống thường ngày như hoa lá, động vật,… Những họa tiết này được kết hợp một cách khéo léo, cân đối và mang đặc trưng tính cách, thẩm mĩ và tài nghệ của từng người làm ra. Hoa văn trên thổ cẩm diễn tả những tình cảm, suy nghĩ của con người về cuộc sống xã hội và tự nhiên chứ không sao chép nguyên mẫu. Mỗi hoa văn đều có ý nghĩa nhất định trong tổng thể khung hoa văn trên mỗi tấm thổ cẩm. Qua đôi bàn tay khéo léo của người phụ nữ, vẻ đẹp thiên nhiên, cuộc sống sinh hoạt hằng ngày được khắc họa sinh động, rồi chính những trang phục ấy lại phục vụ cuộc sống sinh hoạt của đồng bào dân tộc Nùng.

Nghệ thuật trang trí của người Nùng rất phong phú và độc đáo. Họa tiết thường đối xứng với nhau, phản ánh quan niệm về sự hòa hợp trường tồn của cuộc sống, quan niệm về vũ trụ, triết lí âm dương, đất trời cùng vạn vật…Lấy thiên nhiên làm hình mẫu, sản phẩm thổ cẩm của người Nùng như cảnh thiên nhiên thu nhỏ. Đó là những hình thoi như quả trám chạy viền, hoa ban cách điệu, con suối với thác ghềnh tung bọt trắng xóa đây đó những chùm hoa buông dài như xà tích, lá đơn, lá kép, búp cây, dây leo, cây guột…

“Ngửa bàn tay thành hoa muôn màu”, là câu ca ngợi đôi bàn tay khéo léo của người phụ nữ đã thêu lên những sản phẩm thổ cẩm để phục vụ cho bản thân, gia đình và một phần cung cấp cho thị trường.

Cho đến nay, trải qua nhiều vận động, biến thiên của lịch sử và quá trình giao lưu, tiếp biến văn hóa, song nghề thêu, dệt thổ cẩm truyền thống của phụ nữ dân tộc Nùng vẫn lưu giữ được cái hồn của mình, góp phần tạo nên một nét văn hóa độc đáo, riêng có của dân tộc Nùng nói chung, dân tộc vùng Đông Bắc nói riêng.