Một cụ đon đả mời: “Mua cho già cái gì đi ớ!”. Tôi bắt lời: “Bà ơi! Nhiều thứ quá, chả biết mua gì đâu!”. Cụ giới thiệu những cái túi, ví, mũ, móc khóa, dây đeo… được dệt bằng thổ cẩm sặc sỡ để khách chọn. Hỏi thăm, tôi được biết, cụ là Lý Lầu Mẩy 80 tuổi, còn cụ kia là Xú Mẩy 75 tuổi, cùng ở xã Tả Phìn. Hằng ngày các cụ gùi hàng đi bộ 15km đến đây để bán cho khách du lịch, rồi lại đi bộ về. Nhìn 2 cái gùi tre to tướng đặt bên cạnh mà người Dao đỏ gọi cái truy, tôi tự hỏi, làm sao mà các cụ lại đủ sức cõng nó đi bộ vượt dốc nhỉ?

Cầm cái mũ thổ cẩm, tôi hỏi: “Đây là hàng dệt máy hay thêu tay ạ?”. Cụ Lý Lầu Mẩy bảo: “Thêu tay đấy”. Tôi không cãi nhưng biết là hàng dệt máy, bởi vải mỏng, các hoa văn mịn màng, đều tăm tắp, chứ không dày, thô như hàng thêu tay. Thôi thì, dệt máy hay thêu tay cũng không thật quan trọng, miễn là ở tuổi các cụ vẫn có việc phù hợp để làm. Xoay quanh chuyện bán hàng thổ cẩm, cụ kể, ở bản chỉ có người già thêu thổ cẩm thôi, người trẻ làm việc khác. Đi bán hàng có tiền nên không thấy mệt, nhưng bây giờ vì dịch Covid, Sa Pa không có khách Tây nên được ít tiền. Nhà nghèo, đông con cháu thì phải giúp chúng chứ. Với lại ngồi nhà cũng buồn, đi bán có bạn già, vui mà!

Tác giả và món quà của cụ Lý Lầu Mẩy

Tôi trêu: “Bà khéo chọn bạn bán hàng đấy! Trông 2 bà đẹp lão lắm, chắc ngày trẻ rất đẹp, hát Páo dung giao duyên chắc hay?”. Cả 2 cụ cười khanh khách, bà Xú Mẩy nói một tràng tiếng Dao. Cụ Lý Lầu Mẩy giải thích: “Nó bảo, ngày trẻ có hát, giờ già không hát nữa, lâu ngày quên rồi”. Nhìn bà Xú Mẩy không đeo kính mà xâu kim và thêu nhoay nhoáy dưới ánh điện đường, tôi kêu lên: “Úi chà! Các bà tinh nhỉ! Tuổi này vẫn còn xâu kim được”. Mắt cụ Lý Lầu Mẩy sáng lên, tự hào: “Tôi 80 tuổi rồi, nhưng vẫn làm chả thiếu việc gì. Ở đây có nhiều người như thế mà”.

Tôi nghĩ bụng, có lẽ mảnh đất Sa Pa khí hậu trong lành, quanh năm mát mẻ, nên các cụ ở đây thường có tuổi thọ cao và minh mẫn. Chả thế mà trong 3 cụ ở thị xã Sa Pa được TƯ Hội NCT thăm và tặng quà lần này có đến 2 cụ thọ 100 tuổi trở lên. Đó là cụ Nguyễn Thị Vui 105 tuổi ở tổ 7 và cụ Trần Nguyên Thiết 100 tuổi ở tổ 8, phường Sa Pa, chưa kể vợ cụ Thiết năm nay cũng tròn 95 tuổi. Còn đi trên các phố hoặc vào chợ Sa Pa, thường gặp các cụ già người Mông, người Dao… vừa ngồi bán thuốc Nam, hoa quả, thổ cẩm, vừa trò chuyện, tay vẫn thoăn thoắt thêu thùa. Vào các xã San Sả Hồ, Lao Chải, Tả Van… nhìn các cụ cõng chiếc gùi đầy hàng vượt qua những con dốc cao, mới thấy tuổi già nơi đây dẻo dai đến chừng nào.

Vui chuyện, tôi hỏi cụ Lý Lầu Mẩy về tắm lá thuốc của người Dao đỏ, cụ khoe, ở Tả Phìn có nhiều nhà mở dịch vụ này. Cây thuốc một nửa lấy trên rừng, một nửa trồng ở nhà. Bà con rất có ý thức bảo vệ cây thuốc quý và phương pháp trị liệu của cha ông, để vừa có sức khỏe lại có thể làm giàu. Cụ mời tôi vào Tả Phìn tắm lá thuốc, đường ô tô đến tận nơi, đi bộ chỉ một tí thôi. Thì ra, không chỉ bán hàng thổ cẩm, các cụ còn quảng bá du lịch, giới thiệu sản phẩm quê hương cũng rất giỏi.

Thấy tôi mặn chuyện với các cụ, ông bạn người TP Lào Cai đi cùng đến góp vui và mua mấy chiếc túi đeo điện thoại. Tôi không mua gì, nhưng ngỏ ý biếu 2 cụ ít tiền. Cụ Lý Lầu Mẩy vui vẻ nhận và tặng lại tôi món đồ lưu niệm bằng vải hình vuông cỡ 3 đầu ngón tay, 1 góc có dây treo, mỗi góc còn lại đính 1 cái chuông nhỏ xíu.

Xe nổ máy. Tôi luýnh quýnh chẳng kịp hỏi cụ vật đó tên gì, ý nghĩa thế nào, nhưng lên xe, ông bạn Lào Cai bảo đó là vật tượng trưng cho may mắn. Khẽ lắc món quà cụ Lý Lầu Mẩy tặng, tôi nghe thấy những tiếng leng keng rất nhỏ nhưng rộn rã, trong trẻo, như tiếng nhạc ngựa mang về điều may mắn nơi Sa Pa mù sương.