Những thách thức mà các quốc gia có dân số già và rất già như Nhật Bản hoặc các nước châu Âu như: Italia, Đan Mạch, Phần Lan, Thụy Điển,… là những bài học thực tiễn cho Việt Nam. Đó là cần phải chuẩn bị ngay các chính sách, chương trình hướng tới một dân số già nhưng phù hợp với điều kiện phát triển kinh tế còn thấp…

Một số nước có riêng chương trình sử dụng người lao động cao tuổi nhằm hỗ trợ NCT tìm việc làm, hỗ trợ cho chủ lao động là NCT, rất nhiều doanh nghiệp chỉ tuyển NCT, Nhật Bản là một ví dụ.

Chính phủ Nhật Bản đã có quy định về việc thiết lập các trung tâm giới thiệu việc làm ở các đơn vị hành chính các cấp, hoạt động hoàn toàn bằng ngân sách nhà nước và chỉ thu một khoản phí rất nhỏ từ những NCT đăng kí tìm việc làm. Nhiệm vụ của Trung tâm là giới thiệu những việc đơn giản, ít tốn thời gian cho những NCT sống trong khu vực quản lí và có trách nhiệm đóng tiền bảo hiểm cho các hội viên.

Bên cạnh đó, Chính phủ trợ cấp cho các doanh nghiệp tuyển dụng NCT thông qua các trung tâm nhà nước về ổn định việc làm; doanh nghiệp có chế độ bảo đảm việc làm cho nhân viên tuổi 65. Đến nay, phần lớn doanh nghiệp Nhật Bản đều đã xây dựng chế độ làm việc đến 65 tuổi. Quốc hội Nhật Bản đã thông qua bộ luật ổn định việc làm cho NCT vào năm 2013. Luật này yêu cầu mọi doanh nghiệp áp dụng tuổi về hưu không trẻ hơn 60, đồng thời phải thực hiện một trong ba biện pháp: 1/ Xây dựng chế độ tuổi về hưu là 65; 2/ Có biện pháp duy trì việc làm đến 65 tuổi; 3/ Bãi bỏ chế độ về hưu. Việc khuyến khích NCT tham gia lao động ngoài góp phần giải quyết những vấn đề khó khăn với phát triển kinh tế, chế độ an sinh xã hội, còn có mặt tích cực tạo ra sự hài lòng và khẳng định bản thân của NCT.

Nhiều người cao tuổi ở Nhật Bản tiếp tục làm việc khi đã qua tuổi hưu. Ảnh IT

Nhiều quốc gia đang khuyến khích việc nhập cư để giải quyết vấn đề về dân số. Tuy nhiên, Nhật Bản không áp dụng giải pháp này, thay vào đó họ đã phát triển một loạt các sản phẩm và dịch vụ công nghệ cao. NCT Nhật Bản nắm giữ một nửa tài sản của đất nước. Một nền kinh tế được chi phối bởi ngành dược phẩm, chăm sóc sức khỏe và trang thiết bị y tế. Những thiết kế đồ nội thất và thiết bị hỗ trợ thông minh dành riêng cho NCT đã và đang được sử dụng phổ biến ở Nhật Bản.

Một số quốc gia ở châu Âu cũng phải đối mặt với tình trạng già hóa dân số (GHDS) đang diễn ra nhanh chóng. Để giải quyết những thách thức đặt ra, Chính phủ Thụy Điển đã chú trọng phát triển các giải pháp tích cực và hiện đại. Các sáng kiến về chăm sóc sức khỏe đóng vai trò cần thiết trong việc giải quyết thách thức về dân số, các loại thuốc sinh học hiện đại có thể cung cấp cho nhiều người dân. Một ví dụ điển hình khác ở quốc gia này là những nỗ lực tuyệt vời đã được thực hiện để tạo ra máy trợ thính tốt hơn, giúp giảm nguy cơ gia tăng các chứng bệnh khác liên quan đến tuổi cao như chứng sa sút trí nhớ. Bên cạnh đó, hệ thống chăm sóc sức khỏe công cộng của Thụy Điển từ nhiều năm nay với mục tiêu cốt lõi của hệ thống y tế công cộng là khuyến khích mọi người dân giữ được sức khỏe tốt suốt cả cuộc đời.

Theo LHQ, hai phần ba các quốc gia ở châu Âu đã đưa ra các biện pháp để tăng tỉ lệ sinh, từ tiền thưởng cho trẻ em và ưu đãi thuế đến nghỉ phép có lương của cha mẹ, với mức độ thành công khác nhau. Thụy Điển đã có những chính sách khuyến khích các gia đình sinh thêm con thứ 2, 3 hoặc 4. Thụy Điển vừa khuyến khích lao động nhập cư vừa khuyến khích việc nghỉ hưu muộn để duy trì một cộng đồng lao động to lớn cũng là một giải pháp đáng chú ý.

Mặc dù liên tục đứng đầu trong danh sách quốc gia hạnh phúc nhất thế giới, nhưng Phần Lan đang phải đối mặt với nguy cơ thiếu lao động trầm trọng. Mức độ tăng trưởng dân số rất thấp, cùng với tâm lí hạn chế nhập cư, khiến áp lực GHDS ngày càng nặng nề hơn. Thống kê cho thấy, cứ 100 người trong độ tuổi lao động tại nước này thì có tới 39,2 người trên 65 tuổi. Dự báo đến năm 2030, tỉ lệ người già tại quốc gia này có thể tăng lên 47,5%. Chính phủ Phần Lan đã cảnh báo cần phải tăng gấp đôi số lượng người nhập cư lên 20.000-30.000 mỗi năm để duy trì các dịch vụ công và giảm thâm hụt lương hưu.

Đức là một cường quốc kinh tế của châu Âu cũng đang phải đối mặt với vấn đề GHDS. Một trong những giải pháp được đưa ra là chính sách nhập cư nhưng cũng chỉ giải quyết được phần nào. Một giải pháp gây tranh cãi ở Đức là việc nâng độ tuổi nghỉ hưu từ 65 lên 67. Ở Đức, vấn đề GHDS còn tạo ra nhiều áp lực lên lực lượng lao động hơn cả vấn đề thất nghiệp ở thanh niên. Ở Mỹ và Đức, xây dựng Làng dành cho người hưu trí được coi là các dự án bất động sản.

Tại Australia, NCT thường vào các viện dưỡng lão hoặc các cơ sở chăm sóc NCT. Nếu ở nhà thì họ được nhân viên địa phương thuộc các hội đồng thành phố, địa phương tiểu bang tới chăm sóc theo chương trình HACC (Home and Community Care - Chăm sóc tại gia và cộng đồng). Chương trình đã giúp NCT, nhất là người già thuộc các cộng đồng sắc tộc thấy thoải mái hơn vì họ được chăm sóc tại nhà trong khung cảnh gần gũi, quen thuộc từ lâu nay và đều hài lòng với các dịch vụ này.

Ở Hàn Quốc trong những năm gần đây đang chuyển dần sang môi trường đậm nét “chủ nghĩa cá nhân” và người dân Hàn Quốc có xu hướng tự chăm lo cho bản thân. Tỉ lệ sinh thấp và tình trạng GHDS làm tăng số lượng NCT trong xã hội là một gánh nặng cho nền kinh tế bởi lực lượng trong độ tuổi lao động ngày một giảm trong khi chi phí để chăm sóc cho NCT lại tăng lên. Năng suất lao động giảm đi cùng với gánh nặng tài chính sẽ là một bài toán khó cho nền kinh tế Hàn Quốc trong tương lai không xa. Những trường hợp NCT chết không có người thân lo chi phí mai táng, phải nhờ đến các tình nguyện viên không quen biết không phải hiếm gặp. Thực trạng đáng buồn này xảy ra khi sự gắn kết trong các gia đình Hàn Quốc bị chia cắt và xem nhẹ. Hiện tại, chính sách chống đói nghèo đang được coi là biện pháp khắc phục thực trạng NCT chết trong cô đơn.