Tại Geneva (Thụy Sĩ), ngày 24/3/2021 Hội đồng nhân quyền Liên Hợp Quốc (LHQ) (VNHRC) họp lần thứ 46 thông qua nghị quyết kêu gọi tiếp cận công bằng, giá cả hợp lí với vaccine Covid-19 được 130 quốc gia, vùng lãnh thổ tán thành, khẳng định quyền của các nước trong sử dụng linh hoạt quy tắc hiện hành của WHO và sở hữu trí tuệ với vaccine Covid-19. Trước đó, LHQ và WHO đã hình thành Chương trình COVAX Facility (Cơ chế toàn cầu bảo đảm tiếp cận công bằng vaccine Covid-19), công bố viện trợ cho 62/92 nền kinh tế thu nhập thấp (trong đó Việt Nam sẽ được cung cấp 38,9 triệu liều).

Ấn Độ là nước sản xuất nhiều vaccine nhất (năm 2020 sản lượng gần 60% toàn thế giới) cam kết cung cấp cho các nước 90 triệu liều AtraZeneca. Hoa Kỳ cũng sản xuất nhiều vaccine Covid-19. Chính phủ Hoa Kỳ tổ chức sự kiện công bố cơ hội đầu tư vào COVAX AMC của Ga-vi 2021 để thúc đẩy cam kết hỗ trợ. COVAX AMC huy động thêm 2 tỉ USD, mua 1,8 tỉ liều vaccine phân phối miễn phí cho các nước.

Trong chiến lược vaccine, WHO và các nước sản xuất đã cấp phép cho một số vaccine đưa vào sử dụng khẩn cấp.

Bộ Y tế nước ta đã cấp phép có điều kiện sử dụng khẩn cấp 8 loại vaccine ngăn ngừa Covid-19 mà WHO và các nước công nhận. Hơn 100 quốc gia, vùng lãnh thổ đã tiếp nhận vaccine do COVAX Facitily cung cấp.

Ảnh minh họa

Việt Nam có vị trí cận kề ổ dịch đầu tiên của thế giới nên ngay từ tháng 1 năm 2020 đã có dịch. Trải qua 4 đợt dịch lớn, nghiêm trọng nhất là từ ngày 27/4/2021 bùng phát ở TP Hồ Chí Minh rồi hầu khắp các tỉnh, thành phố ở miền Nam, rải rác hơn 50 tỉnh, thành phố trong cả nước… gánh chịu hậu quả vô cùng nặng nề về sức khỏe, tính mạng, tinh thần người dân và kinh tế, xã hội.

Ròng rã gần 2 năm, dưới sự lãnh đạo của Đảng, quyết tâm chiến lược của Nhà nước, sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị, đặc biệt ngành Y tế, Quân đội, Công an cùng Nhân dân thực hiện “Chống dịch như chống giặc”, đẩy lùi và kiểm soát các đợt dịch bùng phát. Tuy nhiên, tình hình dịch bệnh vẫn diễn biến hết sức phức tạp, khó lường, có thể còn kéo dài… yêu cầu cấp bách là phải tiêm chủng vaccine cho toàn dân.

Nghị quyết số 86/NQ-CP ngày 6/8/2021 của Chính phủ về các giải pháp cấp bách phòng, chống dịch bệnh Covid-19 để thực hiện Nghị quyết số 30/2021/ QH15 ngày 28/7/2021 của Quốc hội khẳng định: Đẩy mạnh “Ngoại giao vaccine” bằng mọi biện pháp thúc đẩy viện trợ, mua, nhập khẩu, sản xuất trong nước; nghiên cứu thử nghiệm, chuyển giao, sản xuất, cấp phép sử dụng có điều kiện, sản xuất vaccine, thuốc, thiết bị y tế… đáp ứng yêu cầu nhanh nhất, sớm nhất với giá thấp nhất có thể, tạo thuận lợi cho nghiên cứu, chuyển giao công nghệ, bảo đảm công bằng về vaccine.

Trước đó, Chính phủ ban hành Nghị quyết số 09/NQ-CP ngày 18/5/2021 về mua, nhập khẩu, sản xuất vaccine nhằm phòng, chống Covid-19. Riêng vaccine của Trung Quốc, Chính phủ có Nghị quyết số 110/NQ-CP ngày 21/9/2021 “về mua 20 triệu liều vaccine phòng Covid-19 vero Cell của Tập đoàn Sinopharm, Trung Quốc”. Bộ Y tế cũng thỏa thuận, đàm phán với hãng Pfizer (Hoa Kỳ) để cung ứng bổ sung 20 triệu liều vaccine tiêm cho trẻ em 12-18 tuổi.

Để có nguồn lực mua, nhập khẩu, nghiên cứu, sản xuất vaccine, ngoài ngân sách Nhà nước đầu tư 12.100 tỉ đồng từ nguồn tiết kiệm chi và kinh phí còn lại của năm 2020 còn huy động Nhân dân, các doanh nghiệp đóng góp, thu được gần 10.000 tỉ đồng…

Thời gian qua, hoạt động “Ngoại giao vaccine” rất hiệu quả. Trong các cuộc điện đàm của Tổng Bí thư, Chủ tịch nước, Thủ tướng Chính phủ, Chủ tịch Quốc hội và các nhà lãnh đạo khác đều đề cập, kiến nghị nước bạn ủng hộ Việt Nam về chia sẻ, cung cấp vaccine Covid-19. Cho đến tháng 8, Chính phủ và Bộ Y tế đã đàm phán, tiếp cận với các nước, các hãng sản xuất để được cung ứng ít nhất 150 triệu liều đủ tiêm chủng 2 mũi cho 70 - 75% số dân cả nước trong năm nay.

Chuyến đi Châu Âu của Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ, qua báo cáo của Đại sứ 6 nước cho thấy nhiều nước thuộc EU rất tích cực ủng hộ Việt Nam. Chính phủ Séc tài trợ 250.000 liều, chuyển nhượng 500.000 liều vaccine. Cộng đồng người Việt tại Séc ủng hộ “Quỹ Vaccine” 1,5 tỉ đồng. Chính phủ Đức ủng hộ 2,5 triệu liều, cộng đồng người Việt tại Đức ủng hộ “Quỹ vaccine” 50.000 Euro, 500.000 bộ xét nghiệm nhanh trị giá 2 triệu Euro. Chính phủ Hungari tặng 100.000 liều vaccine. Chính phủ Slovakia tặng 150.000 liều (đang đàm phán để có thể nhượng lại 2,5 triệu liều), tặng 75 máy thở, 15 màn hình, 20.000 máy đo nồng độ ô-xy, 800.000 bộ xét nghiệm. Chính phủ Ba Lan ủng hộ 500.000 liều vaccine và thiết bị y tế trị giá 4 triệu USD (sẽ nhượng lại 3 triệu liều Pfizer). Bộ Ngoại giao Bỉ trao tặng 100.000 liều AtraZeneca và vật tư y tế trị giá 27 tỉ đồng. Tập đoàn Vingroup tại châu Âu tặng 645 máy thở, 500 máy Monitor trị giá 962.000 Euro (tương đương 480 tỉ đồng). Bà Nguyễn Thị Minh Hồng (Kiều bào ở Đức) tặng 500.000 bộ xét nghiệm nhanh trị giá 2 triệu Euro…

Chuyến thăm Cuba của Chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc thu nhiều kết quả “Ngoại giao vaccine”. Cuba là nước sản xuất vaccine Abdala (hiệu quả đạt 99,92%) đã bàn giao cho ta 2 đợt 1,05 triệu liều. Bộ Y tế kí kết mua 5/10 triệu liều, lập dự án hợp tác nghiên cứu, sản xuất sinh phẩm và vacccine tại Việt Nam. Hoa Kỳ - nước tài trợ lớn nhất thế giới - thông qua COVAX Facitily đã giao cho Việt Nam 5 triệu liều. Trong chuyến thăm Việt Nam, Phó Tổng thống Kamala Haris tặng 1 triệu liều, nâng tống số lên 6 triệu liều Pfirez, viện trợ Dự án Trung tâm CDC Hoa Kỳ đặt tại Hà Nội. Nhật Bản tặng 3,58 triệu liều AtraZeneca; ngoại trưởng Nhật Kisho Nobuo sang thăm tặng thêm 1 triệu liều. Trung Quốc đã tặng 2,7 triệu liều và chuyến thăm của ngoại trưởng Vương Nghị tặng thêm 3 triệu liều, nâng tống số lên 5 triệu liều vaccine Covid-19...

Về nghiên cứu, chuyển giao công nghệ, sản xuất vaccine Covid-19 đã và đang triển khai 5 loại vaccine, trong đó 2 loại do chính Việt Nam chuyển giao công nghệ từ nước ngoài, 1 loại gia công đóng ống Nano Covax, còn các loại khác đang tiếp tục nghiên cứu, phát triển. Ngày 24/9/2021, Việt Nam thành công sản xuất lô vaccine Covid-19 đầu tiên hợp tác với SputnikV (Nga) được phân tích, đánh giá đáp ứng mọi yêu cầu về chất lượng. Các loại chuyển giao công nghệ là vaccine VBC-COV19-154, Recombinant SARS–CoV-2 Protein. Công ty CP Công nghệ Sinh học Dược Nanogen và Covivac của Viện Vaccine và Sinh phẩm Y tế đang tiến hành thử nghiệm giai đoạn cuối, sẽ được Hội đồng Đạo đức trong Nghiên cứu Y sinh học Quốc gia tiếp tục thẩm định để Hội đồng Tư vấn cấp phép lưu hành thuốc và vaccine (Bộ Y tế) cấp phép.

Từ kết quả này, trong thời gian tới nước ta có thể sản xuất số lượng lớn, hoàn toàn tự chủ nguồn vaccine Covid-19 một cách ổn định, lâu dài để ngăn ngừa dịch bệnh.