Khi nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa mới được thành lập, cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp vẫn đang ở giai đoạn quyết liệt, tuy nhiên Chủ tịch Hồ Chí Minh vẫn không khoan nhượng với các hành vi tham nhũng và lãng phí, tư lợi cá nhân của cán bộ công chức trong bộ máy. Bác Hồ kêu gọi đồng bào chiến sĩ cả nước phải coi tham nhũng, lãng phí của công là kẻ thù nguy hiểm, là giặc nội xâm. Bên cạnh đó Bác chỉ thị cho các cơ quan, đoàn thể, mặt trận tham gia phát hiện các hành vi tham ô, tham nhũng, tư lợi cá nhân để trừng trị. Bác cho rằng tham ô, tham nhũng, hối lộ là hành vi nguy hiểm “nằm trong các tổ chức của ta”, Ngay từ những năm đầu thành lập nước tệ nạn tham nhũng. hối lộ của các quan chức trong bộ máy cũng đã xuất hiện, tuy không nhiều nhưng Chủ tịch Hồ Chí Minh vẫn khẳng định: Đây là một mặt trận đấu tranh không thể một phút buông lơi vũ khí.

Trong điều kiện một đảng cầm quyền, vấn đề chống tham nhũng, hối lộ, lãng phí của công càng trở nên rất quan trọng. Chủ tịch Hồ Chí Minh trong quá trình lãnh đạo đất nước thời kì kháng chiến, kiến quốc đến khi hòa bình đã đúc kết thành bài học thực tiễn rằng: Có những người trong lúc chiến đấu thì hăng hái, trung thành không sợ nguy hiểm, không sợ cực khổ, không sợ quân địch, không sợ hi sinh xương máu, nghĩa là có công với cách mạng; song, đến khi có ít nhiều quyền lực ở trong tay thì đâm ra kiêu ngạo, xa xỉ, tham nhũng, lãng phí, quan liêu, cho nên lại biến thành người có tội với cách mạng, với nhân dân... Có những người miệng thì nói phụng sự tổ quốc, phụng sự Nhân dân, nhưng lại tham ô, tham nhũng, lãng phí, làm hại đến tổ quốc, Nhân dân...

Xét xử vụ án Phạm Công Danh

Chủ tịch Hồ Chí Minh phân tích nguyên nhân dẫn đến tội tham ô, tham nhũng lãng phí và bệnh quan liêu của cán bộ công chức đó là: người đứng đầu các cấp không sát thực tế, không theo dõi và giáo dục cán bộ, không gần gũi quần chúng, chỉ biết khai hội, viết chỉ thị, xem báo cáo trên giấy, không kiểm tra, thanh tra đến nơi đến chốn... có mắt mà không thấu suốt, có tai mà không nghe thấu, có chế độ mà không biết giữ, có kỉ luật mà không tuân thủ, kết quả là những người xấu, những cán bộ yếu kém tha hồ tham nhũng, lãng phí hoặc cố tình bao che, dung túng cho nạn tham ô, tham nhũng, lãng phí để cùng nhau hưởng lợi riêng...

Nghiên cứu tư tưởng chống tham nhũng của Chủ tịch Hồ Chí Minh hàng chục năm trước, chúng ta soi rọi lại các vụ trọng án về kinh tế gây chấn động dư luận hiện nay như Vinasine, Vinaline, vụ đánh bạc ngàn tỉ, vụ Vũ Nhôm, vụ Trần Bắc Hà và nhiều vụ án nghiêm trọng khác đã, đang, sẽ được phát hiện, điều tra và xử lí nghiêm minh theo luật pháp. Giá như những người lãnh đạo và những cơ quan, doanh nghiệp nhà nước hiểu rõ lời cảnh báo của Chủ tịch Hồ Chí Minh thì đất nước hiện nay đã đỡ tổn thất hàng trăm ngàn tỉ đồng, số tiền đủ để xây dựng, phát triển kinh tế, đổi mới đất nước, tăng cường nguồn lực an ninh quốc phòng, xây dựng thêm hàng chục ngàn trường học, bệnh viện, điểm vui chơi, giải trí và các công trình phúc lợi công cộng ở các vùng nông thôn, miền núi, vùng khó khăn trên mọi miền đất nước.

Quốc nạn tham nhũng, lợi ích nhóm hiện nay chính là “kẻ thù không mang gươm, mang súng” mà rất nguy cơ cho sự tồn vong của chế độ, của đất nước. Chính vì thế mà ngày trước Chủ tịch Hồ Chí Minh từng khẳng định với tất cả cán bộ và đảng viên thời ấy rằng: “Tội ấy cũng nặng ngang với tội làm Việt gian, mật thám”. Bác Hồ không hề nhân nhượng với các đối tượng mắc vào tội tham ô, tham nhũng.

Sinh thời Người từng ra lệnh xử tử hình đối với Đại tá Trần Dụ Châu, Cục trưởng Cục Quân nhu, vì tội tham nhũng, lãng phí. Bác nêu quan điểm chỉ đạo rằng: Đất nước đang còn rất nghèo đói, nhưng ông Cục trưởng Cục Quân nhu đã dùng tiền bất minh để làm tiệc cưới cho con cái cực kì xa xỉ, tràn ngập sơn hào, hải vị, rượu ngoại và thuốc lá ngoại, mời hàng trăm quan khách tham dự ăn uống. Bác đã chỉ đạo cơ quan Chính phủ thanh tra, điều tra và phát hiện ông quan quân đội ấy đã lợi dụng chức vụ, quyền hạn Cục trưởng Cục Quân nhu của quân đội để bòn rút tài sản quốc phòng, ngân sách của nhà nước.

Đối chiếu với những vụ đại án kinh tế đã và đang phát hiện trong những năm gần đây ở nước ta, liệu chúng ta có nên nhẹ tay với bọn tham nhũng, lợi ích nhóm đang làm khánh kiệt đất nước. Sự nghiêm minh của lãnh đạo Đảng, đặc biệt là Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Nguyễn Phú Trọng trong phòng, chống tham nhũng và trừng trị bọn tham nhũng những năm gần đây vẫn chưa thể tiêu diệt hết bọn tham nhũng, lợi ích nhóm tận gốc. Chủ tịch Hồ Chí Minh từng chỉ rõ: “Phong trào chống tham ô, lãng phí, quan liêu ắt phải dựa vào lực lượng quần chúng mới thành công. Quần chúng tức là toàn thể các chiến sĩ trong quân đội, toàn thể công nhân trong xưởng, toàn thể nhân viên trong cơ quan,... rồi đến toàn thể Nhân dân. Cũng như mọi việc khác, việc “chống” này phải động viên quần chúng, phải thực hành dân chủ, phải làm cho quần chúng hiểu rõ, làm cho quần chúng hăng hái tham gia thì mới chắc thành công...”. Ngoài ra cần thực hiện nghiêm túc tư tưởng “không có vùng cấm” trong xử lí bọn tham nhũng của Đảng ta mà đồng chí Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Nguyễn Phú Trọng đã chỉ đạo.