Những con người hoạt động trong học đường, từ thầy đến trò và cả công nhân, viên chức phục vụ đều phải là những con người có văn hoá, văn minh. Không những thế, phương pháp lao động sư phạm và phong cách giao tiếp ứng xử của họ phải được coi là mẫu mực. Nói văn hoá học đường là nói đến một phạm trù rất rộng nhưng tựu trung trong ba vấn đề lớn là: Khung cảnh sư phạm, môi trường sư phạm và ứng xử học đường, cụ thể như sau:

Ảnh minh họa

Khung cảnh sư phạm trước hết đòi hỏi cảnh quan chung của trường học cần khang trang. Làm sao để “trường ra trường, lớp ra lớp” đạt chuẩn quốc gia về diện tích, ánh sáng, bàn ghế, công cụ hỗ trợ, tài liệu giảng dạy, đồ dùng dạy học, các phòng làm việc, hội họp, thư viện, sân chơi… Bàn ghế không đúng kích cỡ, ánh sáng thiếu sẽ ảnh hưởng đến thể chất học sinh, gây cong vẹo cột sống, cận thị. Không đủ tài liệu giảng dạy, đồ dùng dạy học, sách giáo khoa sẽ gây khó khăn cho cả thầy lẫn trò trong việc truyền đạt và tiếp thu kiến thức.

Môi trường sư phạm bao gồm môi trường tự nhiên và môi trường xã hội. Nhà trường phải đạt các yêu cầu cao về xanh, sạch, đẹp. Sân chơi luôn có bóng cây che mát, có những khoảng vườn trồng sinh vật cảnh, các loại hoa vừa phục vụ học tập, vui chơi, vừa tạo không khí trong lành. Cổng trường là bộ mặt không thể lem nhem, biển đề tên trường cần được làm nghiêm túc, dễ đọc, không để bong mất chữ hoặc dấu. Lối ra vào thoáng đãng, không để các hàng quà, hàng bánh lấn chiếm; có quy định điểm để xe, chỗ cha mẹ học sinh đến đón con em không ảnh hưởng đến trật tự giao thông. Tránh gần chợ, gần bệnh viện… tránh tiếng ồn do xe cộ qua lại nổ máy, bấm còi, các máy công nghiệp hoạt động; tránh khói, mùi hoá chất lan toả. Về môi trường xã hội, cần giáo dục cho học sinh hiểu rõ các tác hại của tệ nạn xã hội: Rượu chè, cờ bạc, nghiện hút… vừa tuyên truyền bằng nhiều phương thức như nói chuyện, tranh ảnh, sách báo, văn nghệ; vừa đưa ra một vài điển hình tại trường hoặc trên địa bàn, lấy sự việc cụ thể “mắt thấy, tai nghe”, để các em xa lánh và biết cách phòng tránh tích cực. Nhà trường phối hợp với cha mẹ học sinh và chính quyền địa phương sớm phát hiện những tiêu cực, hiện tượng sa ngã, suy thoái đạo đức của học sinh để kịp thời có biện pháp ngăn chặn và đẩy lùi.

Ứng xử học đường là phong cách giao tiếp ứng xử trong trường học để “thầy ra thầy, trò ra trò”. Thầy giáo, cô giáo phải làm gương về lối sống, nếp sống cho trò noi theo. Mẫu mực về cách ăn mặc, đi đứng, nói năng… Mẫu mực về đạo đức, lòng nhân ái bao dung, yêu thương con trẻ, công bằng, tận tụy với nghề. Thầy giáo, cô giáo nói năng, sinh hoạt thiếu gương mẫu làm sao dạy học trò “nói lời hay, làm việc tốt”, làm sao đĩnh đạc trên bục giảng về “tiên học lễ, hậu học văn”. Thầy cô nghiện thuốc lá, uống rượu say sao bảo được trò đừng hút thuốc, chớ ma men… Với trò, ngoài việc giao tiếp ứng xử thanh lịch, cần có thái độ học tập đúng đắn, cần mẫn, trung thực. Phải biết ngượng, biết xấu hổ khi nói tục, ứng xử thô bạo với bạn, không nghiêm túc trong thi cử, gian lận trong hồ sơ, bằng cấp…

Thiết nghĩ, Xây dựng văn hoá học đường tốt là góp phần đắc lực cho công cuộc xây dựng các thế hệ công dân lành mạnh, có trí thức. Muốn vậy, phải kiên quyết chống bệnh thành tích trong ngành Giáo dục, nhìn nhận đúng thực tế chất lượng dạy và học để khắc phục những điểm còn yếu kém.