Vào thời Trịnh Tùng (1570 - 1623), cụ Đặng Huấn người có công đánh giặc giữ nước và bảo vệ biên ải, được triều đình phong Tứ Phối công thần (khai quốc). Con gái cụ là Ngọc Giao từ bé đã rất xinh đẹp được Trịnh Tùng để ý, sau kết duyên với nàng, từ đó, làng Giẽ Hạ cũng được thơm lây. Khi cụ Đặng Huấn mất dân làng nghĩ ra cách đền ơn đáp nghĩa với cụ rất kì lạ. Thời ấy chưa có phương tiện vận chuyển hàng hóa bằng cơ giới, việc đi chợ buôn bán gần xa đều đổ dồn lên đôi vai trần và đôi quang gánh. Hễ thấy trên quang thúng có úp một cái lá sen hoặc cành lá xanh gì đó, lập tức những người đi cùng đường xin gánh đỡ hộ một vai hoặc những gì có thể mang vác được thì san ra mang hộ về tới làng. Người gánh được đi không nghỉ ngơi một đoạn đường khi vai đã mỏi, chân chồn thì còn gì sung sướng hơn và biết ơn mãi mãi. Vì thế mới có câu: Thứ nhất mồ côi mẹ cha/ Thứ nhì gánh vã, thứ ba góa chồng.

Ảnh minh hoạ

Việc giúp đỡ người trên quãng đường đồng hành làm cho các làng lân cận vô cùng kính nể và noi theo. Tục ấy đã ăn sâu vào tiềm thức của người dân làng Giẽ Hạ bao đời nay, càng tăng thêm tình đoàn kết gắn bó yêu thương tình làng nghĩa xóm cả trong những khi “tối lửa tắt đèn”. Tục ấy, ngày nay tuy không còn phải úp lá sen như trước nữa, nhưng trong sâu thẳm mọi người dân làng Giẽ Hạ vẫn mong được giúp người khi gặp khó, trân quý và gìn giữ nét đẹp văn hóa ứng xử người xưa.

Đặc biệt, ở làng Giẽ Hạ còn có tục khao con dâu. Vào thời vua Lê Hiển Tông (1740- 1786) làng Giẽ Hạ có 23 dòng họ, trong đó dòng họ Đỗ Quang to nhất, cũng là dòng họ có phong tục lạ nhất. Các cụ cho rằng: Chỉ có con dâu mới là người sinh con đẻ cái cho dòng họ sinh sôi nảy nở, là người gánh vác mọi công việc cho giang sơn nhà chồng, gia đình phồn thịnh bao nhiêu thì dòng họ cũng phú quý vinh hoa bấy nhiêu. Từ đó, cứ vào dịp Tết Nguyên đán dòng họ Đỗ Quang làm mấy mâm xôi cúng Tổ Đường rồi khao tất cả con dâu trong họ, từ nàng dâu mới cưới cho tới cụ dâu già nhất, cụ dâu nào ốm yếu không đi dự được thì trưởng họ đích thân mang quà biếu đến tận nhà. Ngày đầu Xuân năm mới được thụ lộc Tổ, ăn vào sẽ được may mắn, phát tài cả năm. Nàng dâu nào lăng loàn thì không được mời dự mà còn bị người đời đàm tiếu. Qua đó, các nàng dâu càng nhận thức được vai trò trách nhiệm của mình với gia đình nhà chồng và họ mạc.

Ngày nay dòng họ Đỗ Quang vẫn duy trì được tục ấy vào ngày mùng 3 Tết. Khi lễ Tổ Đường xong, các vị trong hội đồng gia tộc cùng các nàng dâu ngồi quây quần thụ lộc. Cụ trưởng họ thay mặt nội tộc biểu dương các nàng dâu: Nuôi con khỏe, dạy con ngoan học hành đỗ đạt, được khen ngợi, trao giải thưởng các bà các chị sửa sang, xây cất được nhà mới, các nàng dâu làm kinh tế giỏi.

Tục khao con dâu ở Giẽ Hạ cũng là nét văn hóa làng quê có tính giáo dục cao, được thực hiện vào dịp đầu Xuân năm mới.