Theo cáo trạng của Viện KSND huyện Việt Yên và Bản án số 147/2023/HS-ST của TAND huyện Việt Yên, vụ án có diễn biến như sau: Do con đường giao thông nội thôn Vân Cốc 3 nhỏ hẹp, xuống cấp nghiêm trọng, từ năm 2013 đến năm 2015, thôn Vân Cốc 3 thực hiện sửa chữa, nâng cấp đường theo tiêu chí xây dựng nông thôn mới. Ông Dương Văn Định tổ chức các cuộc họp xin ý kiến, được Nhân dân đồng ý mở rộng và đổ bê tông đường nội thôn Vân Cốc 3. Trong quá trình làm đường bị thiếu kinh phí. Được biết, ngày 27/6/2012, UBND tỉnh Bắc Giang có Quyết định số: 191/2012/QĐ-UBND, về chính sách cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, quyền sở hữu nhà ở và tài sản gắn liền với đất, đối với một số trường hợp vướng mắc, tồn tại trước ngày 1/1/2012, cho hộ gia đình, cá nhân do được giao không đúng thẩm quyền, theo Khoản 1, Điều 9 và Khoản 3, Điều 11 quyết định này.

Thửa đất đấu thầu diện tích 184,8m2 tại khu Cửa Chùa, thôn Vân Cốc 3.

Trong các ngày: 11/9/2013, 20/11/2013, 9/12/2013, thôn tổ chức các cuộc họp quân chính, do ông Nguyễn Quang Thân, Bí thư Chi bộ chủ trì, ông Dương Văn Định đưa ra ý kiến, giao thầu lâu dài cho dân tại khu đất Cầu Sang và Cửa Chùa, để lấy kinh phí làm đường. Kết thúc cuộc họp, ông Thân kết luận đồng ý. Ngày 1/12/2013, ông Dương Văn Định chủ trì họp dân thôn Vân Cốc 3, để bàn và đi đến thống nhất về việc tổ chức đấu thầu, giao đất lâu dài không xác định thời hạn, đối với thửa đất tại Cầu Sang và thửa đất tại cửa chùa. Đến ngày 24/1/2014, ông Dương Văn Định chủ trì cuộc họp giữa cấp ủy và ban lãnh đạo thôn, ban giám sát xây dựng đường nội thôn Vân Cốc 3, nêu ra các quy định của buổi đấu thầu. Tại buổi đấu thầu đất tại khu Cửa Chùa, ông Nguyễn Văn Định trúng thầu, với giá tiền 621 triệu đồng, với thửa đất có diện tích 184,8m2, ông Định đặt cọc cho thôn 50 triệu đồng. Ngày 11/2/2014, UBND xã Vân Trung ban hành Thông báo số: 06/TB-UBND; rồi ngày 10/3/2014, ban hành Văn bản số: 07/UBND, hủy kết quả đấu thầu thửa đất ở Cửa Chùa. Do đó, ông Định không nhận đất ở Cửa Chùa nữa, nhưng cho thôn vay 50 triệu đồng tiền đặt cọc, để thôn lấy tiền làm đường nội thôn Vân Cốc 3.

Ngày 15/4/2014, ông Dương Văn Định chủ trì cuộc họp giữa cấp ủy, ban lãnh đạo thôn với ban giám sát làm đường, xin ý kiến về việc ông Dương Văn Tùng xin được thầu thửa đất Cửa Chùa, với giá 540 triệu đồng, nhưng ông Tùng giữ lại 100 triệu đồng để tự làm hồ sơ, giấy tờ. Ông Thân đồng ý, đồng thời chỉ đạo tiền thu được thì đem gửi ngân hàng, không được để ở nhà ai, chi đến đâu thì rút tiền đến đó. Ngoài thửa đất Cửa Chùa, ông Tùng còn trúng thầu thửa đất khu Cầu Sang, diện tích 55,3m2, với giá 300 triệu đồng. Sau khi thu 740 triệu đồng của ông Dương Văn Tùng, ông Nguyễn Quang Định và bà Thân Thị Thành mang tiền gửi tại Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn - Chi nhánh huyện Việt Yên, để phục vụ cho việc làm đường. Sau khi thanh toán tiền đấu thầu đất và được bàn giao mặt bằng, trong năm 2014, ông Tùng xây dựng nhà ở hai tầng, có diện tích chiếm đất 46,44m2 trên thửa đất khu Cầu Sang, đổ đất tôn nền khu Cửa Chùa. Hiện cả hai thửa đất ông Tùng nhận thầu không được cấp giấy chứng nhận, do đều nằm trong diện tích hành lang bảo vệ giao thông.

Theo các chuyên gia pháp lí, từ những tình tiết, chứng cứ nêu trên cho thấy, đây là quan hệ giao dịch dân sự, nhưng các cơ quan tố tụng huyện Việt Yên có dấu hiệu “hình sự hóa”. Đương nhiên, các bị cáo không có thẩm quyền giao đất, nên thực chất đây là việc thôn Vân Cốc 3 tổ chức cho đấu thầu đất chưa sử dụng. Nếu có sai phạm, sẽ xử lí hành chính, có thể kỉ luật cách chức đối với các bị cáo. Hơn nữa, việc cho đấu thầu đất với mục đích lấy kinh phí làm đường nội thôn và số tiền thu được đã chi hết cho việc làm đường. Các bị cáo hoàn toàn không tư túi, ngay tại Bản án số: 147/2023/HS-ST của TAND huyện Việt Yên cũng xác định: “Các bị cáo không có mục đích tư lợi cá nhân”.

Điều 357 Bộ luật Hình sự năm 2015, sửa đổi bổ sung năm 2017, về tội “Lạm quyền trong khi thi hành công vụ” quy định: “Người nào vì vụ lợi, hoặc động cơ cá nhân khác, mà vượt quá quyền hạn của mình, làm trái công vụ, gây thiệt hại về tài sản từ 10 triệu đồng đến dưới 100 triệu đồng, hoặc gây thiệt hại khác đến lợi ích của Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân, thì bị phạt tù từ 1 năm đến 7 năm”. Từ đó cần hiểu, các yếu tố bắt buộc để thỏa mãn quy định của điều luật gồm: Phải có yếu tố “vì vụ lợi”, hoặc “động cơ cá nhân khác” mà gây thiệt hại “về tài sản”, hoặc gây thiệt hại đến “lợi ích của Nhà nước”, “lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân”.

Trong vụ án này, các bị cáo được xác định không có vụ lợi, vậy động cơ cá nhân khác là gì? Đối với bị cáo Dương Văn Định, không có động cơ nào khác ngoài động cơ làm đường giao thông nội thôn Vân Cốc 3. Bằng chứng ông Định không phải đảng viên, khi được bầu Trưởng thôn năm 2011, ông Định đã 56 tuổi, các con ông không phải công chức, viên chức trong cơ quan Nhà nước, nên ông không có động cơ đánh bóng tên tuổi, để mưu cầu tiến thân. Mặt khác, tại hội nghị hiệp thương chức danh Trưởng thôn nhiệm kì 2013 - 2015, ông Định còn có ý kiến xin hội nghị cho rút tên mình khỏi danh sách bầu Trưởng thôn.

Bị cáo Dương Văn Định

Cơ quan tố tụng huyện Việt Yên xác định, ông Dương Văn Tùng là bị hại nhưng ông Tùng tự nguyện tham gia đấu thầu và trúng thầu, cũng tự nguyện nộp 740 triệu đồng cho thôn để làm đường thôn. Nếu không đồng ý, ông Tùng có thể khởi kiện dân sự đòi lại tiền và trả đất, nên các bị cáo không gây thiệt hại 740 triệu đồng cho ông Tùng. Hơn nữa, nguồn gốc 2 thửa đất thể hiện, thửa đất Cầu Sang trước năm 1995 có ngôi nhà 3 gian bằng gỗ sử dụng vào mục đích chung của tập thể. Năm 1995, thôn Vân Cốc 3 cho ông Dương Văn Ca (cha đẻ ông Dương Văn Tùng) thuê làm nơi bán thuốc thú y và thức ăn chăn nuôi. Thửa đất Cửa Chùa trước đây làm nơi tập kết lúa, sau này không sử dụng vào mục đích này nữa, nên tập thể thôn cho đấu thầu lấy kinh phí làm đường.

“Theo khoa học hình sự, hành vi gây nguy hiểm cho xã hội phải đủ 4 yếu tố cấu thành và lỗi: Chủ thể, khách thể, khách quan, chủ quan và lỗi (cố ý hoặc vô ý). Trong vụ án này, có quá nhiều yếu tố không thỏa mãn cấu thành tội phạm. Tuy nhiên, trong phiên xét xử sơ thẩm, Hội đồng xét xử lại cho rằng: “Tuy không có mục đích tư lợi cá nhân, nhưng vì mục đích làm đường giao thông cho Nhân dân, chỉ vì lợi ích của thôn mà các bị cáo là lãnh đạo, không phải vì lợi ích chung của xã hội, nên được xác định là có lợi ích nhóm…”, để làm căn cứ kết tội các bị cáo. Thật kì lạ cho nhận định của Hội đồng xét xử của Tòa án huyện, khi đưa ra kết luận như vậy”, một chuyên gia pháp lí đặt vấn đề.

Được biết, ông Dương Văn Định đã có đơn kháng cáo toàn bộ bản án, tới đây TAND tỉnh Bắc Giang sẽ đưa vụ án ra xét xử theo thủ tục phúc thẩm. Rất mong vụ án sẽ được xem xét khách quan, toàn diện và đúng pháp luật, bảo đảm chân lí cho bị cáo là người cao tuổi.