Đội ngũ trí thức ở trong nước hiện nay

Theo đánh giá của Đảng gần đây, đội ngũ trí thức Việt Nam phát triển nhanh về số lượng, ngày càng nâng cao về chất lượng, chủ động tích cực tham gia nghiên cứu, ứng dụng, sáng tạo khoa học, là lực lượng đi đầu trong cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư (4.0) và hội nhập quốc tế, có đóng góp quan trọng vào sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, trở thành lực lượng quan trọng thúc đẩy hiện thực hóa mục tiêu, nhiệm vụ chiến lược, kế hoạch phát triển đất nước nhanh và bền vững theo tinh thần Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng, góp phần củng cố khối đại đoàn kết toàn dân tộc trên cơ sở liên minh công nhân - nông dân - trí thức.

Theo số liệu thống kê chưa đầy đủ, hiện nay cả nước có gần 8 triệu người được coi là trí thức (năm 2009 có 2,8 triệu người, năm 2017 có 6,5 triệu người), bình quân 12 người dân có 1 trí thức. Trong đó, có 1.600 Giáo sư, gần 12.000 Phó giáo sư, khoảng 26.800 tiến sĩ, gần 120.000 thạc sĩ. Trung bình mỗi đợt phong tặng có thêm 500 -750 Giáo sư, Phó giáo sư (có đợt hơn 1.200 người), 1.500 tiến sĩ, hơn 36.000 tốt nghiệp thạc sĩ. Tuy nhiên, số trí thức làm công tác nghiên cứu, giảng dạy tại các trường đại học, học viện đào tạo trình độ đại học trở lên chỉ có gần 80.000 người, chiếm khoảng 10% trong tổng số trí thức. Các trường cao đẳng đào tạo ngành Giáo dục mầm non có gần 2.000 giáo viên cơ hữu, trong đó chỉ có 2 Phó giáo sư, 150 tiến sĩ, khoảng 1.400 thạc sĩ và 350 cử nhân... Số Giáo sư, Phó giáo sư hiện làm công tác nghiên cứu khoa học chỉ có 25%, trong khi đó hàng nghìn người là Giáo sư, Phó giáo sư không giảng dạy, nghiên cứu mà chỉ là công chức trong hệ thống chính trị.

Chăm lo xây dựng đội ngũ trí thức trong thời kì đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước, Đảng và Nhà nước đã có một số cơ chế, chính sách phù hợp với quan điểm trọng dụng nhân tài, xác định “Con người là trung tâm, vừa là động lực vừa là mục tiêu của sự phát triển”, tạo điều kiện cho giới trí thức phát huy năng lực trí tuệ, chủ động sáng tạo và khởi nghiệp.

Về đào tạo, năm 2000 Chính phủ phê duyệt Đề án 322 “Đào tạo cán bộ khoa học - kĩ thuật tại các cơ sở nước ngoài bằng ngân sách Nhà nước”. Theo đó, giai đoạn 2000 - 2013 đã tuyển và cử được 5.833 người đi học, trong đó 2.951 tiến sĩ, 1.603 thạc sĩ, 260 thực tập sinh và 1.019 đại học. Ban Tổ chức Trung ương cũng thực hiện Đề án 165 “Đào tạo, bồi dưỡng cán bộ lãnh đạo, quản lí ở nước ngoài bằng ngân sách Nhà nước”, hằng năm chi hàng trăm tỉ đồng vào việc gửi nghiên cứu sinh, học viên cao học và sinh viên đại học đi đào tạo ở nước ngoài theo Nghị quyết số 27-NQ/TW của Trung ương. Kết quả, giai đoạn 2009 - 2013, đề án đã bồi dưỡng nâng cao trình độ ngoại ngữ cho 11.690 lượt cán bộ. Trong số 941 người được cử đi học ở nước ngoài có 158 tiến sĩ, 444 thạc sĩ, 339 thạc sĩ khác đào tạo theo hình thức liên kết.

Hơn 400.000 trí thức người Việt Nam ở nước ngoài

Theo Bộ Ngoại giao, ở nước ngoài có hơn 400.000 trí thức là Việt kiều sinh sống, làm việc tại gần 100 quốc gia, vùng lãnh thổ. Trong đó, có hàng trăm giáo sư, phó giáo sư, hơn 6.000 tiến sĩ, nhiều nhất tại Pháp có hơn 40.000 người, tại Canada hơn 20.000 người, tại Hoa Kỳ hơn 15.000 người, tại Australia có hơn 7.000 người, tại Nga và Đông Âu hơn 4.000 người…

Những năm gần đây, hằng năm có khoảng 300 lượt trí thức Việt kiều về nước làm việc, tham gia các chương trình kinh tế - xã hội, hợp tác nghiên cứu và triển khai khoa học - công nghệ, giáo dục và đào tạo. Nhiều trí thức Việt kiều phối hợp trong nước tổ chức Diễn đàn “Chuyên gia trí thức người Việt Nam ở nước ngoài với phát triển kinh tế và hội nhập của Việt Nam giai đoạn 2016 - 2020” (do Bộ Ngoại giao phối hợp với Ban Kinh tế Trung ương và nhóm Sáng kiến Việt Nam tổ chức). Hội Người Việt Nam ở nước ngoài đã thu hút hơn 500 trí thức, doanh nhân, nhà hoạt động xã hội hướng về đất nước. Năm 2017, Uỷ ban Nhà nước về người Việt Nam ở nước ngoài mở “Diễn đàn Kết nối các doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo của người Việt Nam tại Hoa Kỳ và Việt Nam” tổ chức ở San Francisco và New Yok (Mỹ) thu hút 150 trí thức tham gia. Sau đó nhiều người về nước khảo sát, đầu tư phát triển …

Trí thức lan toả tinh thần đổi mới sáng tạo

Hội nghị Trung ương lần thứ VII Khoá X ban hành Nghị quyết số 27-NQ/TW (2008) nhấn mạnh: “Trong mọi thời đại, trí thức luôn là nền tảng tiến bộ xã hội; đội ngũ trí thức là lực lượng nòng cốt sáng tạo, truyền bá tri thức. Ngày nay, cùng với sự phát triển nhanh chóng của cuộc cách mạng khoa học và công nghệ hiện đại, đội ngũ trí thức trở thành nguồn lực đặc biệt quan trọng, tạo nên sức mạnh của mỗi quốc gia trong chiến lược phát triển”. Thực hiện đường lối đó, trong chiến lược phát triển kinh tế - xã hội giai đoạn 2021-2030, Đảng, Nhà nước chủ trương: “Phát huy tối đa nhân tố con người, coi con người là trung tâm, chủ thể, nguồn lực quan trọng nhất và mục tiêu của sự phát triển; lấy giá trị văn hoá, con người Việt Nam là nền tảng, sức mạnh nội sinh quan trọng bảo đảm sự phát triển bền vững. Phải có cơ chế, chính sách phát huy tinh thần cống hiến vì đất nước; mọi chính sách của Đảng, Nhà nước đều phải hướng vào nâng cao đời sống vật chất, tinh thần và hạnh phúc của Nhân dân”.

Trí thức Việt Nam là lực lượng cơ bản tiếp thu thành tựu khoa học - công nghệ tiên tiến của thế giới, chủ động chuyển giao các kết quả nghiên cứu khoa học và công nghệ thích hợp về nước; đồng thời thực hiện đổi mới sáng tạo trong quá trình toàn cầu hoá và hội nhập quốc tế. Với những phẩm chất cao quý, đội ngũ trí thức góp phần lan toả tinh thần đổi mới sáng tạo, xây dựng định chuẩn xã hội mới, tiến bộ, công bằng, văn minh, từng bước tạo nên một xã hội tôn vinh giá trị tri thức, tích cực đổi mới, thúc đẩy xã hội tiến bộ, phát triển.