Chùa Sùng Nghiêm - Đền nghè Ngu giang thần được công nhận là di tích lịch sử văn hóa cấp tỉnh năm 1999. Nơi linh thiêng này từ lâu đã trở thành điểm tham quan, vãn cảnh, chiêm bái của đông đảo người dân và du khách trên hành trình ngược, xuôi dòng sông Mã.

Chùa Sùng Nghiêm - Đền nghè Ngu giang thần (phường Tào Xuyên, TP Thanh Hóa) trang hoàng đón Tết 2024.

Tương truyền, đền nghè Ngu giang thần - chùa Sùng Nghiêm từng gắn liền với cuộc đời, sự nghiệp của nhiều nhân vật lịch sử, trong đó có vua Lý Thái Tổ. Trong một lần nhà vua dẫn quân đi đánh giặc, khi chèo thuyền đến ngã ba sông Tuần Ngu thì bị mắc cạn. Cho rằng có điềm linh dị khác thường, nhà vua bèn sai quân lính tìm người dân quanh vùng đến hỏi chuyện.

Biết chuyện ngôi đền lợp tranh nằm gần ngã ba sông, dù bị phong hóa gần hết nhưng người dân đánh cá trên sông vẫn ghé đền chiêm bái, cầu mong điều tốt lành, nhà vua sai quân lính làm lễ tế thần. Kỳ lạ thay, sau lễ tế thần nước sông Mã bỗng dâng cao giúp thuyền xuôi dòng thuận lợi.

Chùa Sùng Nghiêm - Đền nghề Ngu giang thần vừa được trùng tu, tôn tạo với nguồn kinh phí do mạnh thường quân, quý phật tử công đức.

Sau khi đánh thắng quân giặc trở về, nhớ ơn thần linh phù trợ, nhà vua đã cho lập lại đền thờ và ban sắc phong “Tam kỳ Ngu giang thượng đẳng tối linh thần”. Đồng thời, ban thưởng quan tiền để dân làng trong vùng lo hương khói.

Theo một số bậc cao niên trong làng, ban đầu nhà vua cho dựng tạm ngôi đền bằng tranh tre, về sau xây dựng lại bằng gỗ với quy mô bề thế, gồm 2 dãy nhà tiền đường và hậu cung. Trước đền nghè là sân rồng, phía sau là sông Mã rất thuận tiện cho vua, quan và nhân dân khắp nơi về vãn cảnh.

Ban quản lý đền đã trang hoàng nhiều hoa tươi, nhiều hạng mục tiểu cảnh để du khách, phật tử đến tham quan, vãn cảnh dịp Tết.

Tuy nhiên, trải qua thời gian ngôi đền dần xuống cấp. Đặc biệt, trong những năm tháng chiến tranh, do nằm gần tọa độ lửa Hàm Rồng nên ngôi đền gần như bị phá hủy hoàn toàn.

Ông Nguyễn Ngọc Thành, thủ từ đền nghè Ngu giang thần - chùa Sùng Nghiêm cho biết: Năm 1989, khi mới về làm thủ từ, ngôi đền chỉ có một mái nhà tranh đơn sơ, tạm bợ. Sau này, được sự quan tâm của chính quyền địa phương, người dân trong vùng và phật tử, đền nghè được sửa sang, tu bổ lại nhiều lần.

Nhà bia ký Sùng Nghiêm Tự.

Cuối năm 2023, Ban quản lý đền nghè Ngu giang thần - chùa Sùng Nghiêm đã kêu gọi phật tử, mạnh thường quân trùng tu lại với tổng kinh phí tu bổ 2,6 tỷ đồng. Theo ông Thành, toàn bộ nguồn kinh phí đều do các nhà hảo tâm và phật tử công đức. Trong đó, có ông Nguyễn Văn Thọ, Chủ tịch HĐQT Công ty TNHH sản xuất đá Tự Lập; ông Lê Đình Khánh, Công ty TNHH sản xuất và thương mại Khánh Thành,... Ngoài ra, toàn bộ đá lát nền chùa và đền do Nhà máy gạch men cao cấp Vicenza công đức.

Tượng phật tại chùa Sùng Nghiêm - Đền nghè Ngu giang thần.

“Sau khi công trình hoàn thành, Ban quản lý đã trang hoàng hoa tươi, nhiều hạng mục tiểu cảnh để du khách và phật tử đến tham quan, vãn cạnh dịp Tết. Tuy nhiên, hiện vẫn còn nhiều hạng mục chưa hoàn thành do thiếu kinh phí như tường rào bao quanh, nhà khách, nhà bảo vệ, hệ thống đường điện,... ”, ông Thành chia sẻ.

Con đường dẫn lối ra dòng Mã giang hùng vĩ.

Đến chùa Sùng Nghiêm - Đền nghè Ngu giang thần dịp này, du khách và người dân không chỉ được tham quan, vãn cảnh chùa mà còn được thả hồn bên dòng Mã giang hùng vĩ nhưng cũng không kém phần thơ mộng.

Ông Nguyễn Ngọc Thành, thủ từ đền nghè Ngu giang thần - chùa Sùng Nghiêm.

Hiện nay, chùa Sùng Nghiêm - Đền nghè Ngu giang thần còn lưu giữ nhiều hiện vật cổ như: Bàn thờ đá, bệ đá, bát hương đá, các bài chế vua ban cho anh em dòng họ Nguyễn Huy, bia công đức.

Cảnh sắc chùa Sùng Nghiêm - Đền nghè Ngi giang thần về đêm.

Ngoài ra, trong khuôn viên chùa còn lưu giữ những tấm bia đá cổ. Theo đánh giá của nhiều chuyên gia, những tấm bia đá cổ này là tư liệu văn hóa, lịch sử, khoa học có giá trị. Từ nội dung văn bia có thể cho chúng ta hình dung rất rõ nét về đời sống tâm linh, sinh hoạt tín ngưỡng của Nhân dân đã từng diễn ra tại nơi linh thiêng này.

Sau nhiều năm tâm huyết gây dựng, tôn tạo của Thủ từ Nguyễn Ngọc Thành, sự đóng góp công sức cả về chất và tinh thần của các phật tử, các mạnh thường quân cho chùa Sùng Nghiêm - Đền nghè Ngu giang Thần thì hiện nay vẫn cần sự chung tay hơn nữa cho di tích này, bởi theo ông Nguyễn Ngọc Thành thì toàn bộ khu tường bao quanh, tường hoa, nhà bảo vệ và nhiều hạng mục còn chưa xứng tầm. Nếu trong điều kiện cho phép rất cần sự chung tay hơn nữa của các phật tử, các mạnh thường quân trong việc đầu tư chỉnh trang để khu vực Chùa Sùng Nghiêm - Đền nghè Ngu giang Thần khang trang hơn đáp ứng lòng mong mỏi của du khách thập phương khi về đây vản cảnh, chiêm bái thả hồn thanh thản và ngắm cảnh đẹp của một di tích lịch sử nằm bên dòng sông Mã của xứ Thanh.