Bởi vậy hoạt động này có những lúc được hiểu không đầy đủ, nội dung chưa thống nhất, nhiều khi cả cơ quan, đơn vị, tổ chức, cá nhân được giám sát, phản biện và các tổ chức, cá nhân góp ý kiến đều lâm vào tình trạng ngại ngùng, nên hiệu quả thấp. Tình trạng đó thay đổi, khi tháng 12/2012, Bộ Chính trị ban hành Quy chế giám sát và phản biện xã hội của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các đoàn thể chính trị-xã hội, việc Nhân dân tham gia góp ý xây dựng Đảng, xây dựng chính quyền; được quy định trong Hiến pháp năm 2013.

Có thể khẳng định từ các cơ sở pháp lí đó, hoạt động giám sát, phản biện xã hội có nội dung nhiều hơn, cụ thể rõ hơn, ở mức cao hơn. Về mặt giám sát, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức chính trị-xã hội: (Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh, Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam, Hội Cựu chiến binh Việt Nam, Hội Nông dân Việt Nam, Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam) có quyền giám sát độc lập. Công tác giám sát, phản biện ở cơ sở có Ban Thanh tra Nhân dân, Ban giám sát đầu tư cộng đồng, các hoạt động thực hiện dân chủ ở cơ sở. Đây là hoạt động giám sát đã làm lâu nay và ngày càng có tác dụng hiệu quả. Nay, nếu các tổ chức nhận thấy Nhân dân quan tâm, tìm hiểu rõ đường lối, chủ trương, quan điểm, chính sách, luật pháp, chương trình của Chính phủ, chính quyền các cấp thực hiện như thế nào, thì có thể tổ chức giám sát. Mới đây nhất cuộc tổng rà soát việc thực hiện chính sách đối với người có công, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam chủ trì, các tổ chức có Đoàn Thanh niên, Hội Liên hiệp Phụ nữ, Hội Cựu chiến binh, Hội Cựu thanh niên xung phong, Hội Hỗ trợ gia đình liệt sĩ, Hội Nạn nhân chất độc da cam tham gia.

Ảnh minh họa

Các đoàn thể này tiến hành rà soát khẳng định những người có công thuộc bảy đối tượng đã được hưởng đúng và đủ chính sách chưa, có trường hợp nào không đúng rất hiệu quả… Mặt trận Tổ quốc cũng đã kí kết phối hợp với các cơ quan, đơn vị, ban, ngành, đoàn thể liên quan triển khai các chương trình giám sát chất lượng đầu vào nông nghiệp; thực hiện chính sách bảo hiểm xã hội, y tế cho công nhân… Hoạt động phản biện xã hội gần đây được triển khai rất tích cực, toàn diện. Trong đợt đóng góp xây dựng Hiến pháp năm 2013, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam tổ chức cho các thành viên tham gia đóng góp hơn 8 triệu lượt ý kiến (trong tổng số 22 triệu lượt người có ý kiến). Dự án Luật Đất đai được Nhân dân rất quan tâm, Mặt trận Tổ quốc đã tổ chức các cuộc thảo luận để góp ý hiệu quả…

Việc quán triệt và thực hiện Quy chế dân chủ ở cơ sở cũng như tinh thần Hiến pháp về giám sát, phản biện xã hội có ý nghĩa hết sức quan trọng. Giám sát và phản biện xã hội mang tính nhân dân, tính dân chủ xã hội chủ nghĩa, tính xây dựng, tính khoa học và tính thực tiễn. Do đó đặt ra yêu cầu Mặt trận Tổ quốc và các thành viên, các cấp tích cực tuyên truyền, làm cho cán bộ, hội viên và Nhân dân hiểu rõ, đầy đủ nội dung, tính chất, quy trình giám sát, phản biện xã hội. Cần khẳng định rõ: Giám sát là việc theo dõi, phát hiện, xem xét; đánh giá kiến nghị nhằm tác động đối với cơ quan, đơn vị, tổ chức và cán bộ, đảng viên, đại biểu dân cử, công chức, viên chức Nhà nước về thực hiện các chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước. Giám sát nhằm góp phần xây dựng, thực hiện đúng các chủ trương, quan điểm, đường lối của Đảng, chính sách và pháp luật của Nhà nước, các chương trình kinh tế, văn hóa, xã hội, quốc phòng, an ninh, đối ngoại; kịp thời phát hiện những sai sót, khuyết điểm, yếu kém và kiến nghị sửa đổi, bổ sung các chính sách cho phù hợp; phát hiện, phổ biến những nhân tố mới, những mặt tích cực; phát huy quyền làm chủ của Nhân dân, góp phần xây dựng Đảng, Nhà nước trong sạch, vững mạnh. Phản biện xã hội là việc nhận xét, đánh giá, nêu chính kiến, kiến nghị đối với dự thảo các chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách và pháp luật của Nhà nước. Phản biện xã hội nhằm phát hiện những nội dung còn thiếu, chưa sát, chưa đúng, chưa phù hợp trong các văn bản dự thảo của các cơ quan Đảng, Nhà nước; kiến nghị những nội dung thiết thực, góp phần bảo đảm tính đúng đắn, phù hợp với thực tiễn đời sống chính trị, xã hội và tính hiệu quả trong việc hoạch định chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước; bảo đảm quyền và lợi ích hợp pháp của Nhân dân; phát huy dân chủ, tăng cường đồng thuận xã hội.

Luôn ghi nhớ tiến hành giám sát và phản biện xã hội phải bảo đảm sự lãnh đạo của Đảng, phù hợp với Hiến pháp, pháp luật, Điều lệ Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và Điều lệ các đoàn thể chính trị-xã hội. Có sự phối hợp chặt chẽ để không làm trở ngại các hoạt động, mất uy tín của cơ quan, đơn vị, tổ chức, cá nhân được giám sát và phản biện xã hội. Bảo đảm dân chủ, công khai, khách quan, trung thực và mang tính xây dựng. Tôn trọng các ý kiến khác nhau, nhưng không trái với quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của thành viên, đoàn viên, hội viên, lợi ích quốc gia, dân tộc. Đồng thời kiên quyết đấu tranh với hành vi sai trái, trả thù, trù dập, cản trở công tác giám sát, phản biện xã hội.

Thiết nghĩ, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các đoàn thể chính trị-xã hội các cấp cần thường xuyên củng cố, kiện toàn, nâng cao chất lượng, hiệu lực hoạt động về tổ chức, bộ máy, cán bộ, tập huấn, bồi dưỡng kiến thức, chuyên môn nghiệp vụ, kĩ năng về giám sát, phản biện xã hội cho đội ngũ cán bộ; giữ mối liên hệ mật thiết và dựa vào dân để công tác giám sát, phản biện xã hội được thực hiện đến nơi đến chốn, đạt hiệu quả cao góp phần xây dựng và bảo vệ Tổ quốc trong giai đoạn cách mạng mới.