Bà Bùi Kim Bình, con ruột bà Ngô Thị Xuyến, nay thay mẹ theo đuổi vụ kiện.

Theo hồ sơ, bà Ngô Thị Xuyến, sinh 1942, ngụ tổ 6, xóm Xuân Biên, thị trấn Tịnh Biên, huyện Tịnh Biên, An Giang, là vợ ông Nguyễn Văn Lâm (liệt sĩ chống Mỹ) là nguyên đơn trong vụ tranh chấp quyền sử dung hơn 5.000m2 đất, tiếp giáp Quốc lộ 91, ở ấp Phú Hiệp, xã An Phú, huyện Tịnh Biên.

Qua đời trong chờ đợi công lý

Nguồn gốc thửa đất trên, do ông Ngô Văn Khánh (bố đẻ bà Xuyến) thừa hưởng lại từ bố là ông Ngô Văn Của. Thửa đất được chế độ cũ cấp bằng khoán điền thổ số 553 vào năm 1944. Năm 1978, bà Xuyến cho 6 hộ gia đình lánh nạn dựng nhà ở tạm trên đất cho đến nay.

Năm 1985, bà Xuyến chuyển nhượng lại 2.000m2 cho bà Ngô Thị Qụa và ông Lê Hồng Sơn (chồng bà Qụa, người ở Châu Đốc). Phần đất chuyển nhượng này nằm phía sau đất 6 hộ dân lánh nạn ở nhờ, cách Quốc lộ 91 khoảng 25m, sau này bà Qụa làm nơi đặt mộ người thân trong gia đình, nên hai bên chỉ làm giấy viết tay (đã thất lạc).

Một trong những căn nhà bà Xuyến cho người khác ở nhờ lánh nạn.

Năm 1992, bà Xuyến tới UBND xã An Phú đăng ký QSDĐ nhưng không được. Tới năm 2013, khi thực hiện dự án đầu tư nâng cấp Quốc lộ 91, một số hộ dân được đền bù, trong đó có phần đất bà chuyển nhượng lại cho bà Qụa. Đáng nói là quyền sử dụng thửa đất 2.000m2 của bà chuyển nhượng lại cho bà Qụa được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất (sổ đỏ), nhưng quyền sử dụng phần đất của gia đình bà lại không.

Khiếu nại nhưng không có kết quả, năm 2015, bà Xuyến kiện đòi lại QSDĐ và tiền bồi hoàn đất; yêu cầu tháo dỡ, di dời vật kiến trúc và hủy sổ đỏ của bà Qụa. Sau 5 năm, ngày 17/10/2019, TAND tỉnh An Giang xét xử sơ thẩm, nhưng có nhiều dấu hiệu vi phạm, nên đã bị TAND Cấp cao tại TP. Hồ Chí Minh xét xử phúc thẩm (Bản án số 292/2020/DS-PT ngày 11/8/2020) tuyên hủy toàn bộ bản án sơ thẩm của TAND tỉnh An Giang, để xét xử lại.

Bản án số 292/2020/DS-PT ngày 11/8/2020 của TAND Cấp cao tại TP. Hồ Chí Minh (trích)

Vụ án được TAND tỉnh thụ lý lại từ ngày 7/10/2020, nhưng tới nay vẫn chưa được xét xử lại theo hướng chấp nhận yêu cầu của nguyên đơn. Điều đáng nói là do chờ đợi quá lâu nên ngày 3/12/2021 bà Xuyến đã qua đời và hiện bà Bùi Kim Bình, sinh năm 1971 là con ruột bà Xuyến tiếp tục theo đuổi vụ kiện.

Bản án sơ thẩm vi phạm nghiêm trọng

Đây là nhận định tại Bản án phúc thẩm của TAND Cấp cao tại TP. Hồ Chí Minh; và bản án này chỉ ra nhiều điểm thể hiện vi phạm thủ tục tố tụng của bản án sơ thẩm.

Theo đó, do bà Xuyến kiện đòi phần đất bị bà Qụa lấn chiếm, việc giải quyết tranh chấp căn cứ bản trích đo địa chính ngày 29/1/2019 không thể hiện vị trí, ranh giới, kích thước tứ cận của phần đất tranh chấp 3.463m2 trong tổng diện tích thửa đất 5.463m2 là thiết sót. Hồ sơ cấp sổ đỏ huyện Tịnh Biên đã làm thất lạc, tuy nhiên việc không thu thập chứng cứ tại Trung tâm công nghệ thông tin tài nguyên và Môi trường tỉnh An Giang và Cục Công nghệ thông tin và dữ liệu tài nguyên và Môi trường (Bộ TN&MT) là thể hiện có thiếu sót.

Bị đơn là bà Qụa cung cấp giấy chuyển nhượng viết tay ngày 5/6/1985, được thẩm phán Phạm Tấn Tài, TAND huyện Tịnh Biên ký xác nhận đã đối chiếu với bản gốc ngày 5/5/2016, nhưng tòa án cấp sơ thẩm không yêu cầu bà Qụa cung cấp bản gốc để giám định là có dấu hiệu vi phạm điểm d khoản 1 Điều 97 và khoản 3 Điều 106 Bộ luật Tố tụng dân sự.

Và bà Xuyến đã có yêu cầu giám định chữ ký của bà ở tài liệu này, nhưng tòa sơ thẩm không thu thập được bản gốc và không giám định được. Dù chưa có kết quả giám định nhưng tòa sơ thẩm lại sử dụng giấy này (bản viết tay photo) làm bằng chứng để bác yêu cầu khởi kiện của bà Xuyến là thể hiện dấu hiệu vi phạm Điều 93 Bộ luật Tố tụng dân sự.

Cũng theo TAND Cấp cao tại TP. Hồ Chí Minh, đại diện của Chủ tịch UBND huyện Tịnh Biên trình bày đất tranh chấp đã được cấp sổ đỏ cho bà Quạ lần đầu, diện tích 5.004m2, hồ sơ gốc đã bị thất lạc nên không có tài liệu cung cấp cho Tòa án.

Trong khi, để xác định việc bà Quạ sử dụng diện tích đất tranh chấp có hợp pháp hay không thì cần thiết phải có kết quả xác minh, thu thập chứng cứ và chứng minh những nội dung trên; phải xem xét sổ đăng ký đất đai tại địa phương cũng như các chứng cứ bổ trợ khác, thế nhưng Tòa án cấp sơ thẩm chưa thực hiện.

Bản án phúc thẩm thẩm kết luận: “Việc thu thập chứng cứ của tòa án cấp sơ thẩm chưa đầy đủ, có những vi phạm nghiêm trọng về thủ tục tố tụng ảnh hưởng đến quyền và lợi ích hợp pháp của đương sự”.

Cũng theo TAND Cấp cao tại TP. Hồ Chí Minh, việc xác định diện tích đất thuộc Bằng khoán điền thổ của chế độ cũ cấp cho ông Ngô Văn Của đã được phân chia thừa kế hay chưa, phân chia thế nào, ông Ngô Văn Khánh được hưởng diện tích bao nhiêu, vị trí thế nào và có còn là di sản để bà Xuyến yêu cầu chia thừa kế theo pháp luật hay không, cũng cần phải được làm rõ.

Bà Bùi Kim Bình tại phần đất tranh chấp kéo dài nhiều năm nay

Tòa tỉnh cần sớm xét xử lại theo phân tích của án phúc thẩm

Theo đơn khiếu nại của phía bà Xuyến, Phòng TN&MT huyện Tịnh Biên xác minh và có Báo cáo kết quả số 35 ngày 20/3/2014 xác định một số nội dung trong hồ sơ cấp giấy chứng nhận số 02778/hK cấp ngày 27/11/2001 đứng tên Lê Hồng Sơn (chồng bà Quạ) không phù hợp với thực tế.

Vì lý do, đơn xin đăng ký QSDĐ, ông Sơn, bà Quạ khai nguồn gốc QSDĐ tranh chấp sử dụng trước năm 1975, là sai thực tế bà Quạ mua lại của bà Xuyến năm 1985.

Thời điểm lập hồ sơ, thủ tục thì các hộ được bà Xuyến cho ở nhờ gồm: Nguyễn Văn Khiêm, Phan Văn Phol, Nguyễn Văn Hữu, Lê Văn Nghét, Trần Văn Đực, Nguyễn Văn Út; kể cả việc đo đạc tách thửa sau này để chuyển nhượng cho các hộ như Ngô Minh Hồng, Nguyễn Văn Thùy, Ngô Phương Sang, Ngô Phương Tùng, Ngô Phương Nghĩa, các hộ này cũng không ký bất kỳ giấy tờ thống nhất gì với bà Quạ.

Kết luận tại Báo cáo số 35: Việc cấp sổ đỏ cấp ngày 27/11/2001 là có dấu hiệu trái quy định của pháp luật. Nội dung vi phạm này cũng được đánh giá trong phiếu nghiên cứu của thẩm phán Giàu - TAND tỉnh An Giang khi đề xuất chuyển vụ án về TAND huyện Tịnh Biên giải quyết. Quá trình tố tụng, đại diện UBND huyện, Chi nhánh Văn phòng Đăng ký đất đai khai báo hoàn toàn trái ngược với kết quả xác minh nêu trên.

Cũng theo bà Xuyến, tại Công văn số 1599A ngày 26/12/2013 của Chi cục Thuế huyện Tịnh Biên trả lời về hồ sơ thuế cấp sổ đỏ số 02778/hK ngày 27/11/2001 do UBND huyện Tịnh Biên cấp và không có hồ sơ khai thuế.

Công văn số 1599A ngày 26/12/2013 của Chi cục Thuế Tịnh Biên

Nội dung này có dấu hiệu vi phạm là cơ quan chuyên môn xét duyệt hồ sơ, để xảy ra hiện tượng khai báo sai nguồn gốc đất; làm thủ tục cấp sổ đỏ mà không lấy ý kiến của những người đang ở trên đất và cả những người tham gia đề nghị cấp sổ đỏ là những vi phạm khiến sổ đỏ phải bị thu hồi theo quy định tại khoản 2 Điều 25 Nghị định 88/2009/NĐ-CP ngày 19/10/2009 của Chính Phủ.

Bà Bình cho rằng: “Việc đăng ký QSDĐ mà không khai thuế, không nộp thuế khi chuyển nhượng xâm phạm chính sách và nguồn thu của ngân sách Nhà nước quy định tại khoản 2 Điều 12 Luật sửa đổi bổ sung Luật Đất đai năm 2001; Nghị định 176 ngày 21/12/1999 của Chính phủ quy định về lệ phí trước bạ; Luật Thuế 1994 của Quốc hội”.

Cũng theo bà Bình, Chi nhánh Văn phòng Đăng ký đất đai huyện Tịnh Biên thông báo không chồng ghép bản đồ thửa đất cấp cho ông Ngô Văn Của theo bằng khoán điền thổ từ thời thuộc địa Pháp năm 1944 với bản đồ địa chính là bỏ sót căn cứ quan trọng trong việc quản lý, cấp sổ đỏ điểm e khoản 1 Điều 100 Luật Đất đai năm 2013 như sau: “Giấy tờ về QSDĐ do cơ quan có thẩm quyền thuộc chế độ cũ cấp cho người sử dụng đất”.

Ngoài ra quá trình giải quyết lại vụ án, TAND tỉnh An Giang đã để kéo dài 20 tháng, là quá dài so với thời hạn giải quyết vụ án quy định tại Điều 203 Bộ luật Tố tụng dân sự (tối đa 6 tháng). Trong khi đến nay chưa xác minh, khắc phục những vi phạm, thiếu sót đã xảy ra trong quá trình giải quyết sơ thẩm lần 1 như trên.