Dù không có năng lực tài chính, không đủ điều kiện theo Luật Kinh doanh bất động sản, Công ty Thiên Phú vẫn được UBND tỉnh Bình Dương cho làm chủ đầu tư 3 Dự án khu dân cư Mỹ Phước, Cầu Đò và Hòa Lân với tổng diện tích hơn 130 ha đất. Cùng với hàng loạt dấu hiệu “bất thường” của ngân hàng từ khi cho vay đến khi xử lý nợ, hiện hàng ngàn tỷ thất thoát của Nhà nước vẫn chưa được thu hồi.

Dự án Hòa Lân

Thanh tra kiến nghị xử lý hình sự

Công ty Thiên Phú có khả năng tài chính yếu kém, kết quả kinh doanh thua lỗ, âm vốn chủ sở hữu, không có vốn tự có tham gia đầu tư dự án, nhưng vẫn được Ngân hàng nông nghiệp Chợ Lớn cho vay tăng dần theo thời gian. Từ 2003 – 2006, Ngân hàng nông nghiệp Chợ Lớn cho Công ty Thiên Phú vay tổng số tiền 592 tỷ đồng triển khai dự án, dù Công ty Thiên Phú chưa được giao đất. Công ty Thiên Phú dùng chính tiền vay để trả lãi vay ngân hàng, đồng thời chi trả cho các hoạt động khác. Tài sản đảm bảo cho khoản vay là quyền sử dụng đất ở cả 3 dự án khi cho vay đều không có giấy chứng nhận, cho đến khi phát sinh nợ xấu thì vẫn chưa hoàn thành việc đền bù và san lấp mặt bằng. Dù không có tài liệu chứng minh đã áp dụng mọi biện pháp để thu hồi nợ nhưng khoản nợ xấu này này vẫn được Ngân hàng nông nghiệp Chợ Lớn xử lý rủi ro với số tiền 507 tỷ đồng và hơn 20 ngàn lượng vàng. Thanh tra Chính Phủ đã nhận định: “Việc làm trái nói trên cho thấy có dấu hiệu của sự thông đồng giữa cán bộ Ngân hàng và Công ty Thiên Phú để rút vốn vay ngân hàng”, do vụ việc có “dấu hiệu cấu thành tội phạm” nên kiến nghị “chuyển cơ quan điều tra xử lý theo đúng quy định pháp luật”.

Sau gần 7 năm kể từ khi khoản nợ được xử lý rủi ro, khi tổng số nợ đã lên đến hàng ngàn tỷ đồng, ngày 17/4/2015, Công ty Thiên Phú mới có thỏa thuận giao tài sản cho Ngân hàng nông nghiệp Chợ Lớn để làm thủ tục đấu giá. Tháng 10/2015, Cơ quan cảnh sát điều tra Bộ Công an có quyết định không khởi tố vụ án. Tại thời điểm này, tài sản bảo đảm vẫn chưa được xử lý, khoản nợ chưa được thu hồi.

Tình tiết mới, gây thất thoát nghiêm trọng

Mắc nhiều sai phạm từ khi cho vay, đáng ra Ngân hàng nông nghiệp Chợ Lớn phải nỗ lực phát mại tài sản để thu hồi số tiền lớn nhất nhằm khắc phục hậu quả. Nhưng Ngân hàng nông nghiệp Chợ Lớn lại tiếp tục sai phạm trong việc bán đấu giá tài sản ở cả 3 Dự án. Ngân hàng đã giao cho Công ty đấu giá Nam Sài Gòn, do ông Nguyễn Việt Hưng làm Chủ tịch và góp 76% vốn. Ông Hưng đồng thời là thành viên Hội đồng xử lý tài sản của chính Ngân hàng. Theo kết luận của Thanh tra Bộ tư pháp, việc tổ chức đấu giá đất ở cả 3 dự án đều có những vi phạm giống nhau, được thiết lập trên một phương thức chung: tạo ra những quy định đấu giá khắt khe, sau khi đấu giá thành thì thay đổi theo hướng có lợi cho người trúng đấu giá. Quy định bán đấu giá ban đầu đưa ra buộc đơn vị trúng đấu giá phải thanh toán toàn bộ tiền mua tài sản trong vòng 45 ngày, phải đảm bảo có chấp thuận chuyển nhượng Dự án của UBND tỉnh Bình Dương trước khi ký Hợp đồng chuyển nhượng. Điều này gây lo ngại cho những doanh nghiệp có dự định tham gia đấu giá vì lo không chuẩn bị kịp tiền và thủ tục, dẫn đến không dám tham gia đấu giá hoặc có tham gia nhưng không dám trả giá cao. Sau khi đấu giá thành thì lại cho đơn vị trúng đấu giá chậm thanh toán nhiều năm, với lãi suất thấp, đồng thời không cần có chấp thuận chuyển nhượng dự án của UBND tỉnh(!?) Đặc biệt, cả 3 Dự án, đơn vị trúng đấu giá đều là Công ty Kim Oanh hoặc Công ty Thuận Lợi, thành viên trong nhóm Công ty Kim Oanh do vợ chồng bà Đặng Thị Kim Oanh và ông Nguyễn Thuận điều hành.

Ngày 25/5/2017, quyền sử dụng 50ha đất tại Dự án Hòa Lân được bán đấu giá, giá khởi điểm 963 tỷ đồng. Tham gia đấu giá, Công ty đầu tư Thái Bình trả 1.283 tỷ đồng, Công ty nhà Thủ Đức trả 1.343 tỷ đồng, Công ty xây dựng A Đồng Hải (sau này đổi tên thành Công ty Kim Oanh) trả 1.353 tỷ đồng. Công ty xây dựng A Đồng Hải trúng đấu giá. Theo quy chế đấu giá công bố trước khi đấu giá, người trúng đấu giá phải thanh toán toàn bộ số tiền trúng đấu giá trong vòng 45 ngày, kể từ ngày đấu giá thành. Biên bản đấu giá quy định người trúng đấu giá phải tự thực hiện các thủ tục xin chuyển đổi chủ đầu tư, khi có văn bản chấp thuận của cơ quan Nhà nước có thẩm quyền thì tổ chức công chứng mới công chứng được Hợp đồng mua bán tài sản đấu giá.

Dù chưa được UBND tỉnh Bình Dương chấp thuận là chủ đầu tư, Công ty đấu giá Nam Sài Gòn, Ngân hàng Nông nghiệp Chợ Lớn, Công ty Kim Oanh vẫn ký Hợp đồng mua bán tài sản đấu giá công chứng. Không phải là 45 ngày, gần 2 năm sau, ngày 15/3/2019, Công ty Kim Oanh mới thanh toán hết số tiển mua tài sản trúng đấu giá là 1.353 tỷ đồng và 97 tỷ đồng tiền lãi chậm thanh toán, tương ứng 8%/năm, thấp hơn so với tiền lãi suất vay thông thường. Về bản chất, 50 ha đất được bán cho Công ty Kim Oanh vào thời điểm 2 năm sau (2019) với giá 1.450 tỷ đồng (cả gốc và lãi), không qua định giá, đấu giá lại. Công ty Kim Oanh chỉ bỏ ra 7% (97 tỷ đồng) so với giá mua (1.353 tỷ đồng) để giữ nguyên giá trong hai năm. Trong khi đó, giá đất lúc này đã tăng nhiều lần so với 2017. Việc trả chậm 2 năm với chi phí thấp không có trong điều kiện đấu giá công khai, không cho các doanh nghiệp tham gia đấu giá khác có cơ hội biết và cân nhắc điều kiện này. Công ty nhà Thủ Đức chỉ trả thấp hơn Công ty Kim Oanh 10 tỷ đồng, đã không được biết trước điều kiện thanh toán chậm 2 năm với chi phí thấp. Theo chuyên gia bất động sản nhận định, hiện giá đất tại khu vực này lên đến hàng chục triệu/m2, toàn dự án sẽ có giá trị ít nhất 5.000 tỷ đồng, chênh lệch với số tiền thu được hơn 3.500 tỷ đồng.

Trong khi không yêu cầu hủy kết quả đấu giá để định giá và bán đấu giá lại, chính Ngân hàng trình bày vào thời điểm 11/2020: “Dù đã xử lý hết tài sản đảm bảo nhưng Công ty Thiên Phú vẫn còn thực nợ tại Agribank Chợ Lớn số tiền hơn 2.000 tỷ đồng, trong đó riêng khoản nợ liên quan đến Dự án KDC Hòa Lân là hơn 1.700 tỷ đồng”. Số tiền chưa thu được là thiệt hại của Nhà nước.

Mới đây, Viện KSND Cấp cao tại TP Hồ Chí Minh đã đưa ra hàng loạt các vi phạm pháp luật trong quá trình bán đấu giá đất tại Dự án Hòa Lân. Viện kiểm sát cho rằng việc 2 cấp tòa án tại TP Hồ Chí Minh không hủy kết quả trúng đấu giá là “bỏ lọt những vi phạm pháp luật nghiêm trọng, không đánh giá được tính chất, mức độ những vi phạm đã xâm phạm nghiêm trọng đến lợi ích công cộng, lợi ích của Nhà nước, gây thất thoát của Nhà nước hàng ngàn tỷ đồng”. Viện KSND Cấp cao tại TP Hồ Chí Minh cũng cho rằng, cần tiếp tục kiến nghị xử lý các dấu hiệu hình sự các sai phạm trong việc cho vay, đấu giá của ngân hàng và phê duyệt dự án cho Công ty Thiên Phú của các cơ quan có thẩm quyền tại Bình Dương.

Theo chuyên gia pháp lý bình luận, Quyết định kháng nghị đề nghị hủy các bản án công nhận kết quả đấu giá dự án Hòa Lân của Viện kiểm sát là đúng pháp luật, kịp thời ngăn chặn thất thoát tài sản cho Nhà nước. Các dấu hiệu sai phạm đã rõ, sau khi xử lý tài sản, thiệt hại cho Nhà nước đã xảy ra là hàng ngàn tỷ đồng không còn khả năng thu, nhiều hơn so với nhiều vụ đại án khác. Đây là tình tiết mới xảy ra sau khi Cơ quan điều tra có quyết định không khởi tố vụ án vào năm 2015. Do đó, dư luận mong muốn các cơ quan tố tụng tiếp tục xem xét các kiến nghị của Thanh tra Chính Phủ, của Viện KSND Cấp cao tại TP Hồ Chí Minh với tình tiết hậu quả, thiệt hại hàng ngàn tỷ đã xảy ra để xử lý hình sự theo quy định pháp luật, nhằm kịp thời thu hồi lại Dự án Hòa Lân để khắc phục toàn bộ thiệt hại cho Nhà nước.