Định giá đất thấp, Nhà nước thất thu lớn

Giá đất các tỉnh, thành quy định, để làm căn cứ tính tiền sử dụng đất, giao đất có thu tiền sử dụng đất, thuế chuyển nhượng, thuế thu nhập cá nhân, phí và lệ phí trong sử dụng đất, xử phạt vi phạm hành chính về đất đai, làm căn cứ bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất cho dự án quốc phòng, an ninh, lợi ích quốc gia, công cộng… Giá đất chỉ bằng khoảng trên, dưới 10-20% giá thị trường. Giá đất quá thấp như vậy, thì Nhà nước thất thu trong lĩnh vực đất đai là vô cùng lớn, khó có thể tính toán được. Trong khi quan chức chính quyền có thể giao đất cho “cánh hẩu” làm kinh tế, làm du lịch, làm trang trại, v.v… tuy có thu tiền sử dụng đất để tránh tiếng, nhưng chỉ bằng khoảng 10-20% giá thị trường thì… ai mà chê!? Đương nhiên, người được giao đất có lợi sẽ “lại quả” cho người có thẩm quyền giao đất.

Khu đất bị thu hồi cho Dự án Cao tốc Móng Cái – Vân Đồn

Vụ án “trốn thuế” vừa diễn ra ở Nha Trang cho thấy, nhà, đất tại 78/40 Tuệ Tĩnh là 2,1 tỉ đồng, theo giá UBND tỉnh Khánh Hòa quy định. Nhưng Bà Nguyễn Thị Ngọc Hạnh bán cho ông Trần Vũ Hải là 16,1 tỉ đồng. Chi cục Thuế yêu cầu bà Hạnh nộp thuế thu nhập cá nhân chỉ 42,8 triệu đồng là đủ, nhưng TAND TP Nha Trang cho là đã trốn thuế 280 triệu đồng. Như vậy, theo giá đất thị trường, Nhà nước thu được 322,8 triệu đồng thuế thu nhập cá nhân, nhưng với giá đất do tỉnh quy định, thì chỉ thu được 42,8 triệu đồng. Một căn nhà trong hẻm ở TP Nha Trang mà ngân sách thất thu như thế, thì trên cả nước mỗi năm con số thất thu ngân sách là bao nhiêu? Đó là hậu quả từ cơ chế đất hai giá.

Người dân ở Dự án hồ Rào Trổ, huyện Kỳ Anh trình bày với phóng viên Báo Người cao tuổi

Dự án Nhà nước thu hồi đất, dân thua đau

Dự án cao tốc Vân Đồn - Móng Cái đang diễn ra ở Quảng Ninh, theo bài đăng trên Báo Người cao tuổi các ngày 23/5 - 24/5 - 14/6 - 30/10 và 1/11/2019, chính quyền TP Móng Cái thực hiện không đúng pháp luật trong thu hồi đất. Đất sử dụng ổn định hàng chục năm, chính quyền bảo là đất bỏ hoang, là đất lấn chiếm… để không bồi thường. Công trình xây dựng hàng chục tỉ đồng, chỉ bồi thường 2 tỉ đồng. Không giải quyết khiếu nại, không cần trả lời rồi cưỡng chế để lấy đất, hủy hoại tài sản, đẩy người dân đến chổ bần cùng. Dân gửi đơn khiếu nại đến UBND tỉnh không được giải quyết, đến TAND tỉnh nộp đơn khởi kiện Chủ tịch UBND TP Móng Cái, thì bị từ chối, gửi đơn khởi kiện qua Bưu điện hơn tháng rồi vẫn không được hồi âm.

Ở Hà Tĩnh, Dự án đường đến cảng Sơn Dương phường Kỳ Long, thị xã Kỳ Anh, đất ở có sổ đỏ mới được bồi thường. Nếu không, nhà trên 10 năm cũng không bồi thường. Gia đình có nhiều hộ trên cùng thửa đất không cho tách hộ. Dự án Cấp nước hồ Rào Trổ, gần 3.000ha thuộc huyện Kỳ Anh, hàng trăm hộ, có 30 trang trại bị ảnh hưởng, nhưng việc bồi thường trái quy định. Mỗi hộ chỉ được bồi thường 2ha, còn lại là hỗ trợ 30% giá đất. Công ty Cao su đã giải tán, công nhân cũ sử dụng đất bị thu hồi nhưng không bồi thường. Người được cơ quan giao hoặc cha mẹ cho đất làm nhà ở trên 20 năm, cũng không bồi thường. Tháng 4/2018, các hộ dân ở 2 dự án này đến TAND tỉnh Hà Tĩnh nộp đơn khởi kiện Chủ tịch UBND huyện Kỳ Anh và Chủ tịch UBND thị xã Kỳ Anh, nhưng Tòa làm thinh. Văn phòng luật sư Trung Hòa, Đoàn luật sư TP Hà Nội nhiều lần gửi văn bản, yêu cầu TAND tỉnh Hà Tĩnh thực hiện đúng quy định, nhưng Tòa án này vẫn… làm ngơ.

Dự án đường đến cảng Sơn Dương, phường Kỳ Long, đất bị thu hồi nhiều hộ dân không được bồi thường…

Tận dụng kẽ hở của luật

Khu du lịch thung lũng Đại Dương, diện tích ngần 1.000ha, liên danh giữa Công ty CP Châu thổ với Yoakside (Ukraina), được UBND tỉnh Bình Thuận cấp phép đầu tư từ năm 2008. Dự án này, doanh nghiệp được nhận chuyển nhượng, thuê hoặc nhận góp vốn bằng quyền sử dụng đất, quy định tại Khoản 2, Điều 40 Luật Đất đai năm 2003, hay Điều 73 Luật Đất đai năm 2014. Tức là sử dụng vốn doanh nghiệp. Thế mà, UBND tỉnh Bình Thuận (tại Văn bản số 4625/UBND ngày 15/9/2009) và Cục Quản lí đất đai, Bộ Tài nguyên và Môi trường (tại Văn bản số 1214 ngày 20/8/2009) đã đồng ý cho UBND TP Phan Thiết thu hồi đất trái quy định, rồi áp giá rẻ mạt, khiến hàng trăm hộ dân khốn đốn vì đất chỉ được bồi thường trên, dưới 1% so với giá thị trường. Có 2 hộ là Lê Thị Sửu và Võ Thị Kim Lê khởi kiện Chủ tich UBND TP Phan Thiết, nhưng bị TAND tỉnh Bình Thuận bác đơn (TAND Cấp cao tại TP Hồ Chí Minh đang thụ lí để phúc thẩm). Báo Người cao tuổi đã có nhiều bài viết khẳng định, việc chính quyền thu hồi và áp giá bồi thường tại dự án này là trái pháp luật. Rằng, bà Sửu và bà Liên khởi kiện là có căn cứ. Rằng nếu dự án được thanh tra đến nơi đến chốn, thì nguy cơ sẽ thành đại án. Nếu giá đất Nhà nước quy định chỉ bằng khoảng 10% giá thị trường, thì một héc ta đã làm lợi cho doanh nghiệp hàng tỉ đồng, trong khi dự án 1.000ha, giá bồi thường chỉ từ 1% đến 5% giá thị trường, thì doanh nghiệp được lợi đến đâu? Đương nhiên là quan chức chính quyền không bao giờ thiệt, còn người dân thì bị tước đoạt đến bần cùng. Đại án là như vậy.

Dự án khu dân cư Phan Đình Phùng, thị trấn Quảng Hà, huyện Hải Hà do chính quyền huyện lập dự án rồi tự phê duyệt

Dự án khu dân cư Phan Đình Phùng, thị trấn Quảng Hà, huyện Hải Hà, tỉnh Quảng Ninh, chính quyền huyện lập dự án rồi tự phê duyệt. 78 hộ dân đang an cư lạc nghiệp bị thu hồi đất, trong đó 34 hộ đã định cư ổn định từ hàng chục năm, buộc phải di dời để 249 hộ khác đến định cư, tự xây dựng nhà ở, trong đó có 41 nhà vườn. Tức dự án phân lô bán nền. Đương nhiên, giá bán nền là giá thị trường, có thể là hàng chục triệu đồng/m2, nhưng giá bồi thường khi thu hồi đất là giá Nhà nước quy định, chỉ từ 37.000 – 45.000 đồng/m2. Báo Người cao tuổi khẳng định, đây là dự án trái pháp luật, cần hủy bỏ các quyết định thu hồi, bồi thường, hỗ trợ, tái định cư, không làm xáo trộn sự ổn định của cộng đồng dân cư. Kiểm điểm những người cố ý làm trái, gây hoang mang không đáng có cho người dân, làm ảnh hưởng đến lòng tin của dân đối với Đảng và Nhà nước. Ngày 16 và 18/11/2019, Báo Nông nghiệp Việt Nam cho biết, nhiều sở, ngành tỉnh Quản Ninh đã giúp UBND huyện Hải Hà tổ chức bán đấu giá quyền sử dụng đất tại dự án nói trên. Như vậy, nhận định của Báo Người cao tuổi là chính xác.

Trong phạm vi một bài viết không thể nói hết. Những chuyện nêu trên thì không riêng tỉnh thành nào, mà ở đâu cũng có. Nếu Luật Đất đai chưa thay đổi được nhiều, thì ít nhất cũng phải “siết” việc thu hồi, không để như ở Hải Hà, Quảng Ninh hay Phan Thiết, Bình Thuận. Phải xóa bỏ cơ chế 2 giá. Giá đất phải là giá thị trường. Như vậy, không chỉ có lợi cho người sử dụng đất, mà Nhà nước không bị thất thu lớn như đã kể trên, quan chức chính quyền cũng khó trục lợi.