Nghe cụ cao niên miêu tả nụ cười, tôi để ý tới “nụ cười mỉa mai”, nên xin được hỏi rằng nụ cười ấy có liên quan gì với câu: Cười người đừng có cười lâu/ Cười người hôm trước, hôm sau người cười. Cụ nói: “Có thể hiểu rằng từ “cười” trong câu ca không phải là xuất phát từ những chuyện vui bình thường mà là cười cợt, chê bai, mỉa mai khi thấy người khác gặp khó khăn, đau khổ”.

Cụ nhấn giọng: Đừng vội thấy người khác sa cơ thất thế mà mình châm chọc, khinh thường. Bởi “trèo cao thì ngã đau”. Sau này khi mình mắc sai lầm, người cũng sẽ cười lại, đối xử với mình giống như những gì mình đã từng làm với người. Chính vì thế, Cười người chớ vội cười lâu/Cười người hôm trước hôm sau người cười chính là khuyên răn chúng ta phải biết tôn trọng người khác.

Cụ đúc kết: Cuộc sống luôn đem đến nhiều bất ngờ. Không ai có thể đoán trước được tương lai. Lúc vinh hiển, khi thất thế là chuyện không quá xa lạ. Chưa đi đến cuối đời thì vẫn chưa chắc chắn được điều gì. Do đó, đừng bao giờ thấy mình hơn người khác mà xem thường, chê bai họ. Đừng bao giờ thấy người khác gặp nạn mà cười cợt, mỉa mai.

Chúng ta ai cũng sẽ có những điểm mạnh, điểm yếu khác nhau, ai cũng có cái hay, cái dở riêng, thế nên đừng vội đắc ý trước hoàn cảnh khó khăn của người khác. Chúng ta chắc chắn sẽ mắc phải sai lầm vào một lúc nào đó và người cũng sẽ cười lại chúng ta mà thôi. Vì vậy, hãy tôn trọng, giúp đỡ những người đang trong hoàn cảnh khó khăn, để sau này khi chúng ta gặp khó khăn họ cũng sẽ dang tay giúp đỡ như chúng ta đã từng.

Thế rồi cụ hỏi tôi: “Hẳn anh đã nghe và suy tư về câu nói của người xưa để lại “Nhân vô thập toàn?” - tôi gật đầu, cụ nói tiếp - Hiểu được ý nghĩa câu này thì sẽ hiểu được ý nghĩa sâu xa của câu: Cười người đừng có cười lâu/ Cười người hôm trước, hôm sau người cười - cụ giảng giải - “Nhân vô thập toàn” là khái niệm trong tư duy phương Đông, ám chỉ không ai hoàn hảo cả, thường là nhiều hoặc ít vướng vào nhược điểm và lỗi lầm này nọ. Tính cách con người được xây dựng từ sự kết hợp của nhiều yếu tố, bao gồm cả tính cách tích cực lẫn tiêu cực. “Nhân vô thập toàn” nhắc nhở mọi người về sự khiêm tốn và đồng cảm, không nên tự cao tự đại phê phán người khác dựa trên những sai lầm của họ. Thay vào đó, chúng ta nên thể hiện sự thông cảm và sẵn lòng giúp đỡ người để ai cũng có thể phát triển và trưởng thành”.

Cụ cao niên kính yêu, cuốn từ điển sống của làng vỗ vai tôi nói câu kết thúc: “Cuộc sống rất công bằng, anh ạ! “Thương người như thể thương thân!”. Chúng ta cứ theo mạch ấy mà vui sống”. Tôi xiết chặt tay cụ, bày tỏ lời cảm ơn.