Đái tháo đường là bệnh rối loạn chuyển hóa đặc trưng với biểu hiện lượng đường trong máu luôn ở mức cao hơn so với bình thường. Thông thường, đái tháo đường được phân thành 3 loại: Đái tháo đường tuýp 1, đái tháo đường tuýp 2 và đái tháo đường thai kì (xảy ra trong quá trình mang thai). Nguyên nhân gây bệnh do cơ thể thiếu hụt về tiết insulin/đề kháng với insulin hoặc cả hai.

Dấu hiệu nhận biết bệnh đái tháo đường

Đối với đái tháo đường tuýp 2, các triệu chứng có thể rất nhẹ, người bệnh khó nhận ra, bao gồm:

- Cảm thấy rất khát.

- Đi tiểu nhiều.

- Nhìn mờ.

- Cáu kỉnh.

- Ngứa ran hoặc tê ở bàn tay hoặc bàn chân.

- Mệt mỏi.

- Vết thương không lành.

- Nhiễm trùng nấm men.

- Cảm thấy đói.

- Giảm cân mà không cần cố gắng.

- Nhiễm trùng nhiều hơn.

- Biểu hiện da sẫm màu, sần quanh cổ hoặc nách (dấu gai đen)

Đối với đái tháo đường tuýp 1, bệnh biểu hiện rầm rộ và nghiêm trọng với các triệu chứng điển hình (4 nhiều): Ăn nhiều - uống nhiều - tiểu nhiều - sụt cân nhanh. Ngoài ra, bệnh cũng có thể biểu hiện các triệu chứng không điển hình hoặc biến chứng.

Ai dễ bị đái tháo đường?

Tầm soát đái tháo đường nên được tiến hành cho người có nguy cơ. Bệnh nhân bị đái tháo đường nên được sàng lọc biến chứng.

Người có nguy cơ đái tháo đường tuýp 1 cao (ví như anh chị em ruột và con của người đái tháo đường tuýp 1) có thể xét nghiệm tìm sự có mặt của kháng thể tiểu đảo tụy hoặc anti-glutamic acid decarboxylase, có trước khởi phát trên lâm sàng. Tuy nhiên, không có chiến lược phòng ngừa cho người có nguy cơ, nên sàng lọc thường xuyên dành cho thiết lập nghiên cứu.

Yếu tố nguy cơ của đái tháo đường tuýp 2 gồm:

- Tuổi= 45.

- Thừa cân hoặc béo phì.

- Lối sống ít vận động.

- Tiền sử gia đình có đái tháo đường.

- Tiền sử có suy giảm điều hòa glucose.

- Đái tháo đường thai kì hoặc cân nặng sau sinh > 4,1 kg.

- Tiền sử tăng huyết áp.

- Rối loạn lipid máu (HDL cholesterol < 35 mg/dL [0.9 mmol/L] or triglyceride level > 250mg/dL [2,8 mmol/L]).

- Tiền sử bệnh tim mạch.

- Hội chứng buồng trứng đa nang

Người chủng tộc da đen, người Tây Ba Nha, người Mỹ gốc Á hoặc gốc Ấn Độ.

Người = 45 tuổi và tất cả người lớn với các yếu tố nguy cơ mô tả trên nên được sàng lọc đái tháo đường với nồng độ glucose huyết tương đói, HbA1C, hoặc giá trị glucose sau 2h của 75-g OGTT ít nhất 1 lần mỗi 3 năm cho định lượng glucose huyết tương bình thường và ít nhất mỗi lần một năm nếu kết quả là rối loạn glucose lúc đói.

Cách chẩn đoán bệnh đái tháo đường

Để chẩn đoán bệnh đái tháo đường, người bệnh có biểu hiện gợi ý, tiền sử gia đình hay bản thân có liên quan sẽ đi khám và bác sĩ cho làm xét nghiệm như glucose máu lúc đói, HbA1c hoặc nghiệm pháp dung nạp glucose (uống 75g glucose theo hướng dẫn). Khi kết quả xét nghiệm vượt tiêu chuẩn khuyến cáo (Hiệp hội đái tháo đường Hoa Kỳ Hoặc Hội Nội Tiết và Đái Tháo Đường Việt Nam) thì người bệnh được chẩn đoán. (1)

1. Glucose huyết tương lúc đói = 126 mg/ dl (7,0 mmol /l). Đói được định nghĩa là không ăn hay uống thực phẩm chứa calo ít nhất 8 giờ.

Hoặc

2. Glucose huyết tương sau 2 giờ làm nghiệm pháp dung nạp glucose = 200 mg/dl (11,1 mmol/l). Nghiệm pháp được thực hiện theo hướng dẫn của Tổ chức Y tế thế giới (WHO), sử dụng một lượng glucose tương đương với 75 g glucose khan hòa tan trong nước.

Hoặc

3. A1C = 6,5 % (48 mmol/mol). Xét nghiệm phải được thực hiện ở phòng thí nghiệm được chứng nhận và chuẩn hóa theo tiêu chuẩn xét nghiệm đạt yêu cầu.

Hoặc

4. Trên những bệnh nhân có các triệu chứng kinh điển của tăng đường huyết hay đường huyết tăng rất cao, đường huyết bất kì = 200 mg/dl (11,1 mmol/l). Bệnh nhân cần được xét nghiệm máu tại 2 thời điểm khác nhau. Không dùng xét nghiệm nước tiểu để chẩn đoán tiểu đường.

Sau khi chẩn đoán đái tháo đường, bác sĩ sẽ tiến hành phân loại đái tháo đường dựa triệu chứng, cơ địa, tiền căn gia đình hoặc tiến hành các xét nghiệm đặc hiệu.

Cụ thể:

- Xét nghiệm C peptide máu để đánh giá khả năng tiết insulin trong cơ thể, để phân biệt đái tháo đường tuýp 1 (thiếu hụt tiết insulin) hay đái tháo đường tuýp 2 (đề kháng insulin).

- Nếu nghi ngờ người bệnh mắc đái tháo đường tuýp 1, bác sĩ sẽ chỉ định thực hiện xét nghiệm máu để tìm tự kháng thể. Sự xuất hiện các kháng thể này cho thấy cơ thể đang tự tấn công chính các tế bào của mình và thường được tìm thấy ở người mắc bệnh đái tháo đường tuýp 1 nhưng không phải với tuýp 2.

- Xét nghiệm tìm thể ketones trong máu/nước tiểu, là chất được tạo ra khi cơ thể li giải lipid để tạo năng lượng vì cơ thể thiếu hụt insulin dẫn đến không sử dụng được glucose, gợi ý tình trạng tăng đường máu cấp tính nguy hiểm đến tính mạng cần được điều trị sớm. (Còn nữa )

Theo chuyên gia Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh