Trong quá trình dựng nước và giữ nước nhân dân huyện Thanh Chương đã kiên cường trong các cuộc đấu tranh chống ngoại xâm, bảo vệ độc lập dân tộc, mà đỉnh cao là Xô Viết Nghệ Tĩnh năm 1930 - 1931, lập nên chính quyền Xô Viết đầu tiên trong cả nước. Trong các cuộc kháng chiến trường kỳ và anh dũng dưới sự lãnh đạo của Đảng, Đảng bộ, chính quyền và nhân dân Thanh Chương đã được nhà nước phong tặng danh hiệu cao quý " Đơn vị anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân".

Trong hai cuộc kháng chiến trường kỳ và anh dũng của dân tộc, nhân dân Thanh Chương đã có hơn 50.000 người tham gia chiến đấu và phục vụ chiến đấu, trong đó hơn 5.100 người con ưu tú đã anh dũng hy sinh trên các chiến trường, gần 8.000 người đã để lại một phần xương thịt cho chiến tranh. Trong những năm tháng chiến tranh ác liệt ấy, Thanh Chương là hậu cứ quan trọng của nhiều cơ quan Trung ương, Liên khu IV, các cơ quan xí nghiệp, trường học đóng trên địa bàn. Đất và người Thanh Chương đã từng thủy chung, son sắt với cách mạng, không chỉ chia sẻ ngọt bùi mà còn hiến cả máu để nuôi sống nhiều cán bộ, chiến sỹ. Nhân dân Thanh Chương đã đón nhận hàng ngàn thương binh, bệnh binh, ở các chiến trường về an dưỡng và hàng trăm cháu học sinh trường Dục Anh viện đến nuôi dưỡng, chăm sóc.

Đoàn viên, thanh niên xã Xuân Tường thường xuyên chăm sóc, vệ sinh Nghĩa trang liệt sỹ xã.

Là địa bàn trọng điểm đánh phá ác liệt, hòng cắt đường chi viện cho tiền tuyến. Những địa danh Rú Nguộc, Rào Gang, những Trung đội thép Ngọc Sơn, Những cô gái Văn Bình, những Bông hoa Rú Nguộc… mãi mãi là niềm tự hào của Đảng bộ và nhân dân quê hương cách mạng. Những năm tháng chiến tranh ác liệt ấy, toàn huyện đã dấy lên phong trào: " Hũ gạo tiết kiệm nuôi quân", " Hội mẹ chiến sỹ" với khẩu hiệu thép " Lấp Rào Gang, san Rú Nguộc. Xe chưa qua, nhà không tiếc", " Thóc không thiếu một cân. Quân không thiếu một người". Thanh Chương vừa tiếp tục động viên con em lên đường chiến đấu vừa phục vụ chiến đấu. Kết thúc chiến tranh, Đảng bộ và nhân dân huyện Thanh Chương cùng với 11 xã trong huyện vinh dự được Đảng và nhà nước Phong tặng danh hiệu cao quý " Đơn vị anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân", 11 cá nhân được phong tặng và truy tặng Anh hùng lực lượng vũ trang, gần 200 bà mẹ được phong tặng và truy tặng danh hiệu Bà mẹ Việt Nam anh hùng. Hơn 30.000 người được tặng tưởng Huân, Huy chương kháng chiến các loại.

Phát huy truyền thống “Uống nước nhớ nguồn”, trong những năm qua công tác “Đền ơn đáp nghĩa”, nhằm tri ân các gia đình chính sách, người có công với cách mạng ở huyện Thanh Chương là trách nhiệm lớn lao của đảng bộ và nhân dân toàn huyện. Hiện Thanh Chương có 6.999 đối tượng người có công và thân nhân người có công đang hưởng chế độ trợ cấp hàng tháng; trong đó: có 1 Lão thành cách mạng, 6 cán bộ tiền khởi nghĩa; 8 Bà mẹ Việt Nam Anh hùng; 1 Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân; 2.840 thương binh, 996 bệnh binh; 1.720 người hoạt động kháng chiến bị nhiễm chất độc hóa học; 52 người hoạt động kháng chiến bị địch bắt tù đày; 78 đối tượng thanh niên xung phong và quân nhân tham gia kháng chiến; gần 1.184 tuất thân nhân liệt sỹ … Để góp phần chăm lo đời sống cho người có công, ngoài những chính sách đãi ngộ của Đảng và Nhà nước, hàng năm Đảng bộ, chính quyền, các tổ chức đoàn thể trong huyện còn có nhiều hoạt động ý nghĩa, thiết thực,nhằm tạo điều kiện để các gia đình chính sách, người có công ổn định vươn lên trong cuộc sống.

Nghĩa trang liệt sỹ xã Thanh Yên mới xây dựng hết 1,3 tỷ đồng, kinh phí do nhân dân địa phương ủng hộ.

Ngoài giải quyết các chế độ chính sách, Thanh Chương còn hỗ trợ xây mới, sửa chữa 1.312 căn nhà cho gia đình người có công với tổng kinh phí trên 52.468 triệu đồng. Thực hiện kịp thời các chế độ điều dưỡng phục hồi sức khỏe, các chế độ trợ cấp ưu đãi trong giáo dục và đào tạo, hỗ trợ học phí cho học sinh, sinh viên gia đình chính sách trong các cơ sở giáo dục nghề nghiệp, giáo dục đại học … Đến nay, cơ bản các gia đình người có công có mức sống ngang bằng hoặc cao hơn mức sống trung bình của người dân nơi cư trú. Nhằm huy động mọi nguồn lực trong xã hội cùng với Nhà nước quan tâm chăm lo đời sống vật chất và tinh thần đối với người có công với cách mạng, hàng năm toàn huyện đã đóng góp vào Quỹ “Đền ơn đáp nghĩa” của địa phương hàng tỷ đồng để tu sửa các Nghĩa trang liệt sĩ, hỗ trợ cải thiện nhà ở, thăm hỏi, tặng quà cho các gia đình chính sách vào các dịp lễ, tết, ngày Thương binh-Liệt sỹ. Chăm lo phụng dưỡng các Bà mẹ Việt Nam anh hùng. Việc huy động các nguồn lực xã hội hóa được thực hiện tích cực. Năm qua, đã hỗ trợ làm mới, sửa chữa 32 căn nhà tình nghĩa, với tổng số tiền 2.100 triệu đồng; Hội Hỗ trợ gia đình liệt sĩ tỉnh Nghệ An hỗ trợ 35 nhà , tặng 10 sổ tiết kiệm với tổng trị giá 1.800 triệu đồng, qua đó đã góp phần cùng các gia đình chính sách có thêm điều kiện cải thiện nhà ở, nâng cao chất lượng cuộc sống.

Bên cạnh chăm lo đời sống tinh thần, vật chất cho các gia đình có công với cách mạng, huyện Thanh Chương còn thường xuyên chỉ đạo tôn tạo, nâng cấp, sửa chữa các hạng mục công trình tri ân đã xuống cấp tại các nghĩa trang liệt sĩ như: Bệnh viện Quân y IV tại xã Thanh Khê, xã Cát Văn, Nghĩa trang liệt sĩ huyện và các nghĩa trang liệt sĩ khác trên địa bàn. Phối hợp với các cơ quan chức năng thực hiện việc thu thập thông tin và tìm kiếm hài cốt các liệt sĩ đã hy sinh nhưng đến nay chưa tìm thấy hài cốt. Đảng bộ, chính quyền và nhân dân Thanh Chương luôn ý thức được rằng: Công tác " Đền ơn đáp nghĩa, Uống nước nhớ nguồn" là trách nhiệm lớn lao mà cả nước giao phó. Tin rằng, với những việc làm thiết thực, ý nghĩa bằng các hành động cụ thể, nhất định Thanh Chương sẽ luôn thực hiện tốt hơn nữa công tác “Đền ơn đáp nghĩa, Uống nước nhớ nguồn” để mãi xứng đáng với sự hy sinh to lớn của các thế hệ cha, ông đã ngã xuống vì tương lai tươi sáng của dân tộc, xứng đáng với mảnh đất Thanh Chương - Đất cách mạng, đất anh hùng. Xin mượn mấy câu thơ của bà Lê Thị Xuân, 70 tuổi, thân nhân của 4 liệt sỹ và em của Anh hùng liệt sỹ Nguyễn Bá Chưng ở xã Xuân Tường thay cho lời kết.

Tháng bày tri ân các anh hùng liệt sỹ.

Toàn Đảng, toàn dân trên khắp mọi miền.

Kính cẩn nghiêng mình thắp nén hương thơm.

Quyện nguyện ước hồn thiêng sông núi.

Tạc mãi lòng TỔ QUỐC GHI CÔNG.