Khi những cánh đồng lúa vào mùa chín rộ, đồng bào Xê Đăng lại nhộn nhịp vào mùa thu hoạch và mở hội mừng lúa mới

Hằng năm, khi lúa trên rẫy chín vàng, người Xơ Đăng bắt đầu thu hoạch và mở hội ăn mừng lúa mới, nguyện cầu một năm mưa gió thuận hòa, hạt giống khỏe mạnh, cây cối lên nhanh, lúa về trĩu hạt, bắp thì đầy kho, nhà nhà ấm no, hạnh phúc. Và mùa tuốt lúa, thanh niên trai tráng cùng các thành viên trong gia đình đều đi tuốt lúa, thu hoạch rộ, mang về phơi, cất trữ ở trong kho để ăn dần đến mùa giáp hạt.

Khi lúa chín, chủ hộ và gia đình đến rẫy lúa của mình, dùng cây le tươi đánh dấu các vị trí tuốt lúa và thực hiện các nghi thức tín ngưỡng trước khi tuốt lúa. Sau đó, chủ hộ tuốt nắm lúa đầu tiên, rồi cả gia đình mới bắt đầu tuốt lúa và mỗi nhà mang một gùi lúa về nhà để mừng lúa mới. Sau khi tuốt lúa xong họ đưa lúa về kho cất giữ, mỗi gia đình mang một gùi lúa lớn về nhà để cúng lúa mới. Trên đường về, khi gặp ngã rẽ họ dùng cành cây chắn các lối đi phụ, chỉ để một lối đi từ kho lúa về nhà mình với suy nghĩ để lúa không lạc lối.

Khi kết thúc thu hoạch mùa vụ, gia đình của già làng tổ chức ăn mừng lúa mới trước, sau đó đến các gia đình khác trong làng. Tùy thuộc điều kiện kinh tế của gia chủ, quy mô lễ ăn mừng lớn hay nhỏ. Năm 2023, lần đầu tiên, khoảnh sân trước nhà quật (nhà truyền thống của đồng bào Xê Đăng) trên nóc Lâng Loan, địa điểm được UBND Trà Cang chọn làm không gian tổ chức đêm hội mừng lúa mới. Sau phần lễ diễn ra phần hội, người dân bản làng cùng uống rượu, múa hát những bài ca truyền thống, đánh cồng chiêng và tham gia các trò chơi, diễn xướng dân gian cho đến tận khuya. Khi lửa đã tàn, rượu đã nhạt, lễ hội chính mừng lúa mới của người Xơ Đăng mới xem như kết thúc.

Ông Ngô Tấn Lạc, Chủ tịch UBND xã Trà Cang cho biết, mùa thu hoạch lúa mới và đêm hội văn hóa mừng lúa mới với các điệu hát và tiếng cồng chiêng vàng khắp núi rừng báo hiệu một mùa bội thu, an lành, no ấm. Đây là cơ hội để đồng bào Xê Đăng gia tăng tinh thần đoàn kết, tương trợ lẫn nhau trong đời sống, sản xuất và chung tay gìn giữ, phát huy giá trị văn hóa đặc sắc. Lễ thức này không chỉ thể hiện trên khía cạnh vật chất “kết thúc một vụ mùa bội thu, mở ra một năm mới đầy hứa hẹn” mà còn cả về tín ngưỡng tâm linh “là tiền đề cho cuộc sống ấm no, hạnh phúc của cộng đồng. Hằng năm, địa phương đều tổ chức lễ hội mừng lúa mới cho người dân, tái hiện các nghi thức tâm linh, sinh hoạt tinh thần của đồng bào dân tộc thiểu số địa phương. Qua đó giúp người dân gìn giữ và phát huy bản sắc văn hóa của dân tộc mình.