Những người dời làng trên đỉnh núi

Người Xê Đăng trên nóc Lâng Loan đang hạnh phúc giữa mênh mông núi rừng khi đã hết những đêm lạnh co ro ngồi cạnh nhau bên bếp lửa lo lắng sợ hãi bị “núi đè”. Nóc Lâng Loan thuộc thôn 3, xã Trà Cang, huyện Nam Trà My, tỉnh Quảng Nam nằm sâu trong những dải núi Tây Trường Sơn. Trên con đường đầy sình lầy, giữa những đợt núi lở ấy, người Xê Đăng đã làm một cuộc “thiên di” dời làng vì sợ “núi đè” cách đây gần 5 năm.

Nóc cũ vốn được gọi là nóc Măng Lưng, vào mùa mưa cả nóc gần như bị cô lập với khu vực xung quanh, nhà chưa kiên cố, điện, nước sinh hoạt còn thiếu, trang thiết bị cơ sở y tế cũng chưa. Địa hình chia cắt khiến cơ hội để các em nhỏ nơi đây tiếp cận sách vở và dụng cụ học tập rất hạn chế.

Chap Quật (một dạng nhà Rông sinh hoạt cộng đồng) được dựng lên

Những năm trước, các hộ dân đều sống ở nóc Măng Lâng nằm nép mình dưới chân dãy núi Ngọc Linh, nhưng tình trạng sạt lở, lũ lụt đã gây ra thiệt hại và cướp đi sinh mạng của nhiều người. Vì vậy, người dân chuyển tới khu tái định cư nóc Lâng Loan, nơi có địa hình an toàn cách làng cũ hơn 1km để bắt đầu xây dựng một ngôi làng mới.

Làm thế nào để giúp người dân có cuộc sống bền vững hơn trên chính mảnh đất của mình và hạn chế những nguy cơ khắc nghiệt của thời tiết, của cái lạnh và giữ cho văn hóa của họ được tồn tại theo thời gian. Đó là những trăn trở trong hành trình tái định cư cho người dân nơi này. Với mức hỗ trợ 20 triệu đồng/hộ của Nhà nước, đồng thời Mặt trận Tổ quốc huyện hỗ trợ thêm tấm lợp nên bà con đã nhanh chóng định cư. Địa điểm đặt ngôi làng mới mang tên nóc Lâng Loan có địa hình bằng phẳng, ít đồi dốc, rất thuận tiện cho việc định cư, làm đường giao thông, kéo điện quốc gia cũng như xây trường học kiên cố.

Điện chiếu sáng khắp nóc Lâng Loan

Gần 5 năm qua, từ một ngôi làng tái định cư bị đứt gãy về văn hoá truyền thống, dần dần được nối liền lại bởi chính nỗ lực của người dân với sự giúp đỡ của chính quyền địa phương, cùng sự thúc đẩy và hỗ trợ của các chuyên gia và cán bộ của dự án “Làng hạnh phúc”. Cột điện hạ thế đã được kéo về giữa làng, những bóng điện chiếu sáng khắp nơi. Ngay cả những thói quen trong đời sống hằng ngày cũng đã có nhiều thay đổi. Người làng đã chí thú làm ăn, những thửa ruộng lúa nước đã được khai phá ngay cạnh làng để có lương thực. Nhà vệ sinh được dựng lên ở nhiều điểm, nước sạch được nối ống đến trước cửa nhà để người dân sinh hoạt, không còn phải đi lấy nước rất xa nữa.

Làng hạnh phúc trên đỉnh mờ sương

Làng tái định cư mới được dựng lên, người dân Lâng Loan cùng nhau tới gần hơn với hạnh phúc. 72 hộ dân nóc Lâng Loan với 303 nhân khẩu và các cán bộ Nhà chống lũ đã lặng lẽ, cùng nhau đi qua núi lở và mưa dầm, vun đất, vót nan, đắp đường cho ngôi làng tái định cư mới. Với thật nhiều niềm tin và hi vọng gọi tên ngôi làng là Làng hạnh phúc, 72 ngôi nhà được phủ mái lồ ô, nẹp gỗ tránh nóng, mưa ồn, gió lùa... được hoàn thành sau 5 năm triển khai. Cả làng gắn bó với nhau nhiều hơn nhờ chung tay làm nhà Chai Quật (nhà cộng đồng), điện chiếu sáng đã về từng ngôi nhà, lũ trẻ tíu tít ngồi xem phim trong khi người lớn bàn chuyện làm ăn.

Cuộc sống mới lại về trên nóc Lâng Loan, người dân ở đây sẽ xây dựng nóc giàu có hơn và chắc hẳn họ sẽ biết quý giá những hạnh phúc bình yên đang có.

Qua gần 5 năm triển khai thực hiện, khu tái định cư Lâng Loan đã được đầu tư đầy đủ các hạng mục từ kiến trúc đến xây dựng, lò xử lí rác thải, hệ thống chống sét. Thời gian đầu triển khai thực hiện dự án đã gặp phải nhiều khó khăn, nhờ sự quan tâm, phối hợp chặt chẽ giữa chính quyền từ huyện đến xã với cán bộ địa bàn đã cùng bà con sâu sát để giải quyết, tháo gỡ và hoàn thành dự án như hôm nay.

Anh Hồ Văn Vừa, cán bộ văn hóa xã cũng là người trong làng thủ thỉ, dù mỗi căn nhà ước chỉ rộng 100m2 nhưng bù lại không gian rất thoáng mát. Khoảng đất trước nhà, các hộ dân vừa tận dụng trồng ít rau, vài luống sả, chăn nuôi thêm gà hay heo đen, vừa tăng thu nhập vừa góp thêm hương vị cho bữa ăn gia đình. Không chỉ Hồ Văn Vừa, hay Bố Lâm già làng, nhiều người khác trong làng đều đã thắp lên hi vọng rằng, vài năm nữa khi sâm Ngọc Linh đến thời kì thu hoạch, người dân ở Lâng Loan sẽ không còn những hộ nghèo như bây giờ.

Nước sạch được nối ống về tới từng nhà, mọi người không còn phải xuống suối lấy nước khá xa nữa.

Nóc Lâng Loan cuộc sống đã êm đềm trở lại, chiều chiều thanh niên trong làng không còn tụ tập uống rượu, họ chơi thể thao để gắn kết tình làng. Trong những gia đình đã vang lên những tiếng cười, không còn cảnh cãi vã và đói nghèo. Những đứa trẻ đã hạnh phúc hơn khi được đi học, được nhận những cuốn sách mới. Ngôi nhà Chai Quật được dựng lên từ chính bàn tay của người làng, và sự giúp đỡ của các cán bộ dự án xây dựng Làng hạnh phúc. Cuộc sống của người dân trên nóc Lâng Loan giờ đã khác xưa rất nhiều.

Những nụ cười của các em trên nóng Lâng Loan.

Ông Trần Văn Mẫn, Phó Chủ tịch UBND huyện Nam Trà My chia sẻ: “Mô hình này, sau khi hoàn thành sẽ gắn với sinh kế của làng, vừa hướng đến nâng cao ý thức cộng đồng trong phát triển kinh tế, vừa góp phần bảo vệ môi trường tự nhiên mà người dân chính là chủ thể quan trọng. Vì thế, từ Lâng Loan kì vọng trong tương lai, nhiều làng kiểu mẫu khác sẽ được hình thành, giúp địa phương giải quyết dứt điểm mối lo về “họa núi đè” và định canh định cư, từng bước mở rộng phát triển du lịch cộng đồng, du lịch sinh thái dưới chân núi Ngọc Linh”.