Năm 2022, nhiều nhà lãnh đạo Trung Đông thực hiện hàng loạt chuyến thăm cấp nhà nước và sẵn sàng bắt tay với những đối thủ mà cách đây vài năm không thể tưởng tượng được. Sự thân thiện được thể hiện từ Ankara và Cairo đến Dubai và Doha, từ Tổng thống Bashar al-Assad từng bị cô lập của Syria đến các nhà lãnh đạo vùng Vịnh.

Làn sóng ngoại giao nổi lên vào tháng 2 năm nay với việc Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan có chuyến thăm chính thức đầu tiên tới Các Tiểu vương quốc Arập Thống nhất (UAE) sau 9 năm. Tiếp đó, ông Erdogan có chuyến thăm Saudi Arabia vào tháng 4 và sau đó tiếp đón đối thủ một thời ở vùng Vịnh, Thái tử Mohammed Bin Salman ở Ankara.

Tổng thống Syria Bashar al-Assad (trái) và nhà lãnh đạo UAE Mohammed bin Zayed in Abu Dhabi ngày 18-3-2022

Thổ Nhĩ Kỳ bất đồng với các quốc gia vùng Vịnh kể từ mùa Xuân Arập 2011, khi ông Erdogan ủng hộ Tổ chức Anh em Hồi giáo, những người theo chủ nghĩa Hồi giáo và các phong trào dân chủ mà các chế độ quân chủ coi là mối đe dọa đối với sự cai trị của họ. Sự đối đầu giữa Thổ Nhĩ Kỳ và Saudi Arabia lên đến đỉnh điểm khi nhà báo Jamal Khashoggi bị sát hại tại Lãnh sự quán Saudi Arabia ở Istanbul năm 2018.

Nhưng năm nay, các nhà phân tích cho biết, vấn đề kinh tế đã lấn át ý thức hệ đối với Tổng thống Erdogan, người đang tìm cách tái đắc cử vào tháng 6/2023 trong bối cảnh khủng hoảng kinh tế khiến lạm phát tăng vọt trên 80%. Cả Riyadh và Abu Dhabi đều cam kết chi hàng tỉ USD để hỗ trợ dự trữ ngoại tệ của Thổ Nhĩ Kỳ và đầu tư vào nước này.

Trong khi đó, Ai Cập, quốc gia đang gặp khó khăn về tài chính, đã thiết lập lại quan hệ với những đối thủ cũ. Tổng thống Erdogan bắt tay người đồng cấp Ai Cập Sisi tại World Cup ở Qatar, trong khi nhà lãnh đạo của Ai Cập đồng ý chụp ảnh cùng Quốc vương Qatar Tamim bin Hamad Al Thani. Qatar thì cùng với Saudi Arabia và UAE cam kết hàng tỉ USD để hỗ trợ nền kinh tế đang suy sụp của Ai Cập thông qua các khoản đầu tư và tiền gửi của Ngân hàng Trung ương.

Rõ ràng, các quốc gia vùng Vịnh đang gạt bỏ những mối hiềm khích cũ sang một bên trong bối cảnh xung đột ở Ukraine làm tăng giá năng lượng, nhưng giúp lấp đầy kho bạc của họ bằng đồng USD từ dầu mỏ và tăng cường ảnh hưởng của họ đối với các nước yếu hơn về kinh tế như Ai Cập và Thổ Nhĩ Kỳ.

Giải vô địch bóng đá thế giới (World Cup) do Qatar đăng cai tổ chức đã tạo điều kiện cho các nhà lãnh đạo Trung Đông thể hiện sự thay đổi trong cách tiếp cận của họ đối với khu vực cho cả thế giới thấy.Trong suốt giải đấu, Thái tử Saudi Arabia Mohammed Bin Salman đeo một chiếc khăn có màu cờ Qatar. Quốc vương Qatar đáp lại bằng cách quấn một lá cờ Saudi Arabia trên vai.

Tuy nhiên, một vấn đề gây tranh cãi giữa các cường quốc khu vực, đó là Syria. Ông Erdogan đã không thành công trong việc hợp tác với Tổng thống Bashar al-Assad. Vào tháng 3, UAE chào đón nhà lãnh đạo Syria al-Assad trong chuyến thăm đầu tiên tới một quốc gia Arập kể từ khi cuộc nội chiến Syria nổ ra. Tuy nhiên, Qatar và Saudi Arabia vẫn do dự trong việc đưa Damascus trở lại với các nước Arập.

Ngoài ra, các quốc gia Vùng Vịnh cũng bị chia rẽ về cách quản lí mối quan hệ giữa Israel và Iran. Qatar, quốc gia có chung mỏ khí đốt tự nhiên lớn nhất thế giới với Iran, là nước đề xuất cam kết chặt chẽ hơn và đã tổ chức các cuộc đàm phán nhằm khôi phục thỏa thuận hạt nhân năm 2015 vào đầu năm nay, trong khi đó, UAE và Saudi Arabia phản đối thỏa thuận này…