Tắm đêm có thực sự liên quan đến đột qụy não không?

Cho đến nay chưa có nghiên cứu, bằng chứng nào chứng minh tắm đêm có liên quan đến đột qụy. Tuy nhiên, có một số yếu tố có thể xác định được mối liên quan giữa đột qụy và tắm đêm đó là phương pháp tắm, nhiệt độ, thời gian, tuổi và các nguy cơ.

Về mặt dịch tễ học, cho thấy tỉ lệ bị đột qụy thay đổi theo mùa. Tỉ lệ đột qụy vào mùa Đông cao hơn so với mùa Hè. Đột qụy do thiếu máu cục bộ phổ biến hơn vào mùa Đông và đột qụy xuất huyết phổ biến hơn vào mùa Xuân. Tiên lượng xấu với những bệnh nhân bị đột qụy vào mùa Đông. Tỉ lệ tử vong cho thấy sự thay đổi theo mùa với đỉnh điểm vào mùa Đông. Trong một nghiên cứu đăng trên tạp chí dịch tễ học lâm sàng cũng cho thấy: Nhiệt độ giảm 5°C có liên quan đến việc tăng 7% số người nhập viện vì đột qụy. Các tác giả cho rằng tỉ lệ đột qụy cao là do thay đổi thành phần lipid, huyết áp và đông máu trong mùa Đông.

Điều gì sẽ xảy ra khi nhiệt độ cơ thể chênh lệch với nhiệt độ bên ngoài

Do thời điểm ban đêm, nhiệt độ bên ngoài giảm xuống thấp, tạo ra sự chênh lệch về nhiệt độ so với cơ thể nên thói quen tắm khuya, tắm khi nhiệt độ cơ thể quá chênh lệch lớn với nhiệt độ nước như: Tắm nước lạnh ngay khi vừa đi ngoài trời nóng về hoặc tắm, ngâm bồn nước nóng lúc trời lạnh, … rất dễ rơi vào trạng thái sốc nhiệt. Đó là lí do vì sao các chuyên gia khuyên chúng ta không nên đi tắm sau 23g00 giờ.

Về mặt sinh lí bệnh, sự hoạt hóa của hệ thần kinh giao cảm và sự bài tiết catecholamine tăng lên khi phản ứng với nhiệt độ lạnh, có thể dẫn đến tăng huyết áp, tăng gánh nặng cho tim do tăng nhịp tim và sức cản mạch ngoại vi. Hơn nữa, trong quá trình ngâm nước lạnh, nhiệt độ da giảm gây ra phản ứng hô hấp mạnh mẽ, được gọi là “sốc lạnh”, bao gồm thở hổn hển, tăng thông khí, giảm CO2, nhịp tim nhanh, co mạch ngoại vi và tăng huyết áp. Những phản ứng hô hấp này và những thay đổi sau đó trong lưu lượng máu não có thể dẫn đến chấn thương thần kinh, đột qụy não.

Khi nhiệt độ nước tắm không phù hợp với nhiệt độ cơ thể, cơ thể sẽ tự điều chỉnh bằng cách co hoặc giãn mạch để thích nghi. Khi mạch máu não bị co lại, nguy cơ đột qụy do nhồi máu não hoặc mạch vành co thắt đột ngột xảy ra nhanh hơn. Đặc biệt ở những người có bệnh lí đau thắt ngực do co thắt mạch vành khi tắm đêm rất dễ xảy ra cơn đau thắt ngực hoặc nhồi máu cơ tim cấp.

Nếu may mắn, người bị tai biến khi tắm khuya chỉ bị liệt mặt ngoại biên, đau mỏi vai gáy do lạnh, gây chóng mặt té ngã. Trong trường hợp tệ hơn, bệnh nhân có thể bị đột qụy, tử vong khi đang tắm. Ngay cả lúc tắm xong, nạn nhân cũng có thể bị cứng người, tím tái, ngưng tim ngưng thở, đột tử trong khi ngủ.

Đặc biệt vào đêm muộn cơ thể thường yếu hơn vì đây là thời gian sắp rơi vào trạng thái nghỉ ngơi, đề kháng cũng yếu đi hẳn, việc tắm đêm bằng nước lạnh sẽ khiến các mạch máu co lại, việc lưu thông máu lên não sẽ bị trì trệ hơn, khiến cơ thể mệt mỏi, yếu ớt. Với những người có tiền sử bệnh tim mạch hay huyết áp thì nguy cơ bị đột qụy lại càng cao hơn.

Với người trẻ, việc tắm đêm rất dễ dẫn tới hiện tượng co mạch máu, đặc biệt là khi tắm nước lạnh, máu khó lưu thông, từ đó dễ dẫn tới đau nhức toàn thân, thậm chí đau đầu kinh niên.

Một thí nghiệm được thực hiện trong đó 9 nam thanh niên được ngâm phần dưới cơ thể trong nước lạnh (13oC) và nước ấm (35oC) sau đó trong 60 phút, cho thấy ngâm mình trong nước lạnh làm giảm nhiệt độ cơ thể và tăng tổng lực cản mạch ngoại vi, sau đó làm tăng huyết áp động mạch. Theo lí thuyết, điều này có thể gây ra đột qụy.

Người cao tuổi có đặc điểm sinh lí như mạch máu bị co lại, lòng mạch máu bị xơ vữa (vôi hóa), máu cô đặc và quánh cao hơn người trẻ nên thường mắc bệnh huyết áp cao. Nếu tắm vào các thời điểm đêm muộn rất dễ bị đột qụy với khả năng cao hơn rất nhiều so với người trẻ.

Sau khi tắm, nhiệt độ cơ thể giảm, nếu lại tiếp tục ở dưới quạt hay điều hòa sẽ gây ảnh hưởng xấu tới hoạt động lưu thông máu trong cơ thể, kéo theo hệ lụy là máu lên não chậm, không những thế còn ảnh hưởng tới nhịp đập của tim và huyết áp. Đặc biệt, những người có sức khỏe và sức đề kháng yếu nếu nằm điều hòa ngay sau khi tắm sẽ rất dễ gặp tai biến và đột qụy.

TS. BS. Mai Đức Thảo

Khoa Thần Kinh Bệnh viện Hữu Nghị Hà Nội