Không thể phủ nhận tình trạng bạo lực súng đạn đang hoành hành tại Mỹ, song với việc Hiến pháp Mỹ cho phép người dân được sở hữu súng đạn, rõ ràng việc “đảo ngược” quy định trên là bài toán khó, bởi để vượt qua rào cản pháp lí này, bất kì dự luật kiểm soát súng đạn nào cũng phải được thông qua tại hạ viện và thượng viện.

Và cũng tương tự như các vụ xả súng trước đây, trên chính trường Mỹ, cuộc tranh cãi giữa phe ủng hộ siết chặt quy định sở hữu súng đạn và phe hậu thuẫn cho quyền sở hữu súng đạn lại nóng lên.

Thậm chí, loạt vụ xả súng lần này có dấu hiệu đang bị biến thành “công cụ” để các bên chỉ trích và đổ lỗi cho nhau, khi vòng đua bầu cử tổng thống Mỹ năm 2020 đã khởi động.

Hai vụ bạo lực súng đạn mới nhất, trong đó vụ tại một siêu thị Wal-Mart ở thành phố El Paso khiến ít nhất 20 người thiệt mạng và vụ ở Dayton khiến 9 người thiệt mạng là vụ xả súng thứ 250 và 251 tại Mỹ trong 216 ngày qua của năm 2019, khiến hơn 520 người thiệt mạng và ít nhất 2.000 người bị thương.

Những kết quả điều tra ban đầu đã nhắc tới tư tưởng thù hận sắc tộc và cực đoan kiểu “chủ nghĩa da trắng thượng đẳng” trong các vụ xả súng mới nhất.

Gốc rễ của vấn nạn xả súng nằm ở chỗ chính giới Mỹ bất đồng trong việc kiểm soát súng đạn và sự ảnh hưởng của các nhóm lợi ích. Ngay sau khi xảy ra hai vụ xả súng, Tổng thống Mỹ Donald Trump đã lên án hành động tấn công trên, đồng thời khẳng định thù ghét không có chỗ tại Mỹ và để ngỏ khả năng kiểm soát súng đạn.

Kể từ nhậm chức Tổng thống Mỹ cho đến nay, ông Trump đã đưa ra một số biện pháp kiểm soát súng như tăng tuổi tối thiểu được phép mua súng trường và siết chặt kiểm soát đối tượng được phép mua loại vũ khí này, hay cấm các thiết bị độ súng (bump-stocks), giúp chuyển đổi những khẩu súng bán tự động thành súng bắn nhanh như súng tự động.

Tuy nhiên, các biện pháp của ông Trump chỉ dừng ở mức độ hạn chế, chứ chưa đủ sức răn đe hay siết chặt việc sở hữu súng. Bằng chứng là “bóng ma” bạo lực súng đạn vẫn tiếp diễn hằng ngày.

Đảng Dân chủ cũng đã nỗ lực thúc đẩy kiểm soát súng đạn kể từ khi giành quyền kiểm soát hạ viện từ tháng 11/2018. Tháng 2 vừa qua, Hạ viện Mỹ đã nhanh chóng thông qua dự luật có tên H.R.1112, theo đó kéo dài thời gian xem xét kiểm tra thông tin đối với hoạt động mua bán súng, ít nhất trong 10 ngày.

Nhưng, kịch bản này đã lặp đi lặp lại rất nhiều từ các thời tổng thống Mỹ trước đó.

Văn bản này vẫn “nằm im” tại Thượng viện Mỹ do phe Cộng hòa kiểm soát, thậm chí nhiều nghị sĩ Cộng hòa theo đường lối bảo thủ khẳng định dự luật H.R.1112 sẽ không bao giờ vượt qua “ải” thượng viện.

Sau vụ thảm sát kinh hoàng tại trường tiểu học Sandy Hook ở Newtown, bang Connecticut, hồi năm 2012 khiến 26 người thiệt mạng, Tổng thống Mỹ khi đó là ông Barack Obama từng thúc đẩy dự luật kiểm tra lí lịch của người mua súng, song văn kiện này đã “chết yểu” tại thượng viện.

Bên cạnh đó, phải kể đến tác động của các nhóm lợi ích, đặc biệt là Hiệp hội súng đạn Mỹ (NRA). Ra đời từ năm 1871 và với 5 triệu thành viên cho đến nay, NRA được coi là tổ chức quyền lực và có sức ảnh hưởng mạnh mẽ, có khả năng chi phối những quyết sách nhằm kiểm soát súng đạn.

Với doanh thu 3,5 tỉ USD mỗi năm từ hoạt động này, NRA sẽ không dễ dàng từ bỏ hay thu hẹp quy mô ngành kinh doanh đầy lợi nhuận. NRA là một “thế lực chính trị” có thể tác động tới lá phiếu của cử tri trong cuộc bầu cử Mỹ năm 2020.

Đến bao giờ nước Mỹ có thể kiểm soát súng đạn? Đây là câu hỏi treo lơ lửng trong nhiều năm qua mà chưa có lời giải bởi còn nhiều rào cản.

Nhiều ý kiến lo ngại một khi cục diện chính trường Mỹ còn trong thế đối trọng như hiện nay, cuộc tranh cãi siết chặt sở hữu súng đạn được xới lên sau mỗi vụ xả súng, nhưng rồi chắc chắn lại sẽ sa vào “lối mòn” bế tắc.