Đặc điểm hình thái và thành phần dinh dưỡng của quả bầu

Cây bầu thuộc họ Cucurbitaceae, tên khoa học của nó là Lagenaria siceraria. Đây là một loại dây leo có các tua cuốn, trồng phổ biến trên thế giới từ xa xưa, quả và ngọn cây đều có thể ăn được.

Bầu thường mọc lan, dây leo và tua cuốn phát triển nên người ta thường bắc giàn cho cây phát triển. Lá bầu có hình dáng tương đồng với lá cây bí ngô, tuy nhiên lá mềm hơn, nhiều lông nhỏ và có mùi hắc nhẹ. Cây bầu khi phát triển đến một mức độ nhất định sẽ ra hoa. Hoa bầu có màu trắng, nhụy màu vàng, mùi hương dịu nhẹ. Sau khi hoa rụng là thời điểm đậu trái.

Trái bầu rụng rốn lớn dần lên, đầu hướng xuống mặt đất, treo lúc lỉu trên cành cây. Quả bầu thường có hình dáng thuôn dài giống quả bí đao. Song điểm khác là vỏ quả bầu có màu xanh nhạt, có đốm màu trắng và một lớp lông mịn bao phủ.

Từ xa xưa, quả bầu đã được biết đến là loại thực phẩm có hàm lượng dinh dưỡng cao, được người dân Việt Nam sử dụng phổ biến trong các bữa ăn hằng ngày. Đặc biệt, vào mùa hè khi bầu đậu quả cũng là lúc thời tiết nóng bức thì ăn bầu rất tốt bởi loại rau củ này có tính mát, ngọt. Thường xuyên ăn bầu giúp hỗ trợ điều trị một số căn bệnh thường gặp vào mùa hè như mụn nhọt ngoài da, táo bón, ho sốt, tiểu khó,…

Theo các nghiên cứu khoa học hiện đại, trong quả bầu có chứa protein, chất xơ và carbohydrate. Ngoài ra trong quả bầu còn rất giàu các loại khoáng chất như sắt, đồng, kẽm, kali, natri, photpho, magie và các vitamin A, vitamin B1, vitamin B2, vitamin B6, vitamin B12, vitamin C, vitamin D, vitamin E, vitamin k, vitamin p, biotin, carotene…

Quả bầu có vị ngọt, tính hàn. Đây là loại quả có tác dụng thanh nhiệt, giải độc, mát máu hiệu quả. Vì vậy, quả bầu được sử dụng để chế biến thành các món ăn ngon như bầu luộc, bầu xào tỏi, canh bầu nấu tôm, bầu nhồi thịt,... Ngoài ra, quả bầu còn có tác dụng chữa nhiều căn bệnh thường gặp khác như tiểu rắt, mụn nhọt, đái tháo đường, trừ thủy thũng, phù nề và tiêu các loại viêm nhiệt ở phổi là nguyên nhân gây ho, tiêu chảy, tắc mật gây vàng da hay tinh hoàn sưng đau.

Quả bầu có hình dáng thuôn dài, vỏ xanh nhạt, có nhiều lông tơ mịn bao phủ.

Lá bầu hay còn được gọi là rau bầu là món ăn ngon và bổ dưỡng vì hàm lượng chất xơ trong rau bầu rất cao nên khi ăn bạn sẽ cảm thấy no lâu, hạn chế cảm giác đói. Chính vì vậy món ăn này hỗ trợ giảm cân rất hiệu quả. Không chỉ dừng lại ở đó, rau bầu còn có tác dụng chữa bệnh sỏi thận, tiểu ít, tiểu khó… Tuy nhiên, do lá bầu có nhiều lông và mùi hắc nên khi bạn cần sơ chế cẩn thận trước khi chế biến thành các món ăn.

Phần hoa và tua bầu non cũng có thể ăn được vì chứa nhiều chất bổ dưỡng. Hoa bầu rất hiệu quả trong việc chữa tiêu chảy nhất là khi ăn chung với hải sản. Còn tua bầu có thể nấu nước tắm trị rôm sảy, mẩn ngứa cho trẻ rất hiệu quả.

Một số lợi ích của quả bầu đối với sức khỏe người cao tuổi

- Giảm cân an toàn:

Bầu là một trong những loại thực phẩm được khuyên dùng khi thực hiện các chế độ ăn giảm cân. Lý do là vì trong quả bầu rất giàu vitamin cùng khoáng chất cần thiết nhưng hàm lượng calo lại rất thấp. Một đĩa bầu luộc hay ly nước bầu ép có thể cung cấp nguồn năng lượng dồi dào. Chất xơ có trong bầu cũng giúp cảm thấy no lâu hơn. Từ đó hạn chế cảm giác thèm ăn trong ngày. Bên cạnh đó nước ép bầu còn có tác dụng làm sạch ruột và trung hòa axit trong dạ dày, giảm thiểu nguy cơ đau dạ dày. Đây là sự khác biệt và an toàn hơn so với việc dùng chanh trong quá trình giảm cân, đặc biệt đối với những người bị các bệnh lý về dạ dày.

- Kiểm soát huyết áp và đường huyết:

Ở người cao tuổi, các vấn đề về huyết áp và bệnh tiểu đường luôn là vấn đề nan giải. Còn trong quả bầu lại có chứa nhiều flavonoid - dưỡng chất giúp nâng cao khả năng giãn nở của các mạch máu trong cơ thể, trái bầu có lợi ích ổn định huyết áp. Nhiều nghiên cứu chứng tỏ thường xuyên tiêu thụ flavonoid giúp làm giảm nguy cơ mắc các rối loạn do thoái hóa thần kinh, bệnh tim mạch cũng như ngăn ngừa tế bào ung thư.

Ngoài ra, uống nước sắc từ vỏ quả bầu với liều lượng 1 ly/ ngày trong 3 ngày liên tục được cho là sẽ giúp kiểm soát đường huyết ở bệnh nhân tiểu đường.

Canh bầu nấu tôm là món ăn ngon, có nhiều công dụng tốt cho sức khỏe.

- Làm chậm quá trình lão hóa da, tóc:

Dấu hiệu của tuổi tác là điều mà không ai tránh khỏi. Tuy nhiên, với nhiều vitamin và dưỡng chất cần thiết trong quả bầu nên nếu thường xuyên ăn bầu sẽ giúp đẩy nhanh quá trình đào thải độc tố trong cơ thể, giúp da sáng và giảm vết tàn nhang, vết thâm trên da. Đồng thời, một ly nước ép bầu mỗi ngày sẽ giúp mái tóc đen hơn, chắc khỏe hơn.

- Nhuận tràng, giảm táo bón

Do bầu có tính hàn nên hỗ trợ nhuận tràng, lợi tiểu rất tốt. Không chỉ thịt quả bầu mà hạt bầu đem sắc lên lấy nước uống cũng có thể giảm táo bón, tiểu rắt, tiểu khó nhanh chóng và hiệu quả.

- Chữa các bệnh về da

Trong y học dân gian ở nhiều quốc gia, người dân địa phương sử dụng bầu để chữa nhiều bệnh lý về da. Đơn cử, bầu cho kết quả điều trị hiệu quả đối với các vết loét da. Nước sắc từ lá bầu cũng giúp chữa trị tốt bệnh vàng da. Ngoài ra, vào mùa hè ở nước ta, thời tiết nóng bức dễ gây mụn nhọt, mẩn ngứa, nổi mề đay thì việc sử dụng bài thuốc từ hoa, tua bầu để chữa trị là rất công hiệu.