Quyết định của Phó Thủ tướng Matteo Salvini và Lega rút lại sự ủng hộ và đề xuất bỏ phiếu bất tín nhiệm đối với Thủ tướng Giuseppe Conte đã phá vỡ liên minh mong manh với M5S. “Đất nước hình chiếc ủng” tiếp tục vướng vào vòng xoáy khủng hoảng và bất ổn chính trị mới, mà các cuộc tham vấn thành lập chính phủ mới bắt đầu từ ngày 21/8 chưa rõ sẽ dẫn tới đâu.

“Cái kết” của liên minh Lega và M5S trên thực tế đã được báo trước, ngay từ khi cuộc bầu cử tháng 3/2018 dẫn tới một “quốc hội treo” ở Italy. Việc ông Giuseppe Conte nhậm chức Thủ tướng Italy 3 tháng sau cũng được coi là một lựa chọn tình thế trong bối cảnh Tổng thống Sergio Mattarella đã phải vài lần chỉ định ứng cử viên đứng ra thành lập chính phủ mới. Dù là hai lực lượng chính trị chiếm đa số ghế trong quốc hội, song hai đảng này chỉ giành được thế đa số cực kì mong manh và quan trọng hơn, đây lại là những đối thủ chính trị với các ưu tiên rất khác nhau. Hai đảng chỉ có một điểm chung là quan điểm chống châu Âu và phản đối đồng euro.

Thủ tướng Italy Giuseppe Conte (giữa) phát biểu tại phiên họp Thượng viện ở Rome, ngày 20/8/2019. Ảnh: THX/TTXVN

Kể từ khi thành lập tháng 6/2018 đến nay, chính phủ trung lập về mặt chính trị của Italy luôn tồn tại những mâu thuẫn trong hoạch định đường lối chính sách, bất đồng trong cải cách chính sách thuế, luật an ninh, hiến pháp, cùng chính sách quản lí nhập cư. Bên cạnh đó, kết quả các cuộc thăm dò cho thấy tỉ lệ ủng hộ Lega lên đến 39%, trong khi M5S đã giảm một nửa so với năm 2018 và chỉ đạt 15%. Lega cũng đã giành chiến thắng trong cuộc bầu cử nghị viện châu Âu tháng 5 vừa qua, đạt 24% số phiếu ủng hộ, còn M5S chỉ được 15%, thấp hơn số phiếu hơn 23% cho đảng Dân chủ (PD).

Những kết quả trên có thể tác động mạnh tới quyết định được coi là “sai lầm chính trị” ngày 8/8 của lãnh đạo Lega Matteo Salvini khi tuyên bố những rạn nứt trong liên minh cầm quyền hiện nay giữa hai đảng là không thể hàn gắn và kêu gọi tổ chức bầu cử trước thời hạn.

Việc Thủ tướng Conte đệ đơn từ chức chỉ là “giọt nước cuối cùng làm tràn li”, khiến chính phủ liên minh cầm quyền Italy chính thức sụp đổ. Một cuộc khủng hoảng chính phủ vào thời điểm này ngay lập tức tác động tới tình hình kinh tế vừa có dấu hiệu phục hồi “khiêm tốn” của Italy. Nền kinh tế lớn thứ ba trong Khu vực Đồng tiền chung châu Âu (Eurozone), được dự báo thoát khỏi tình trạng “suy thoái kĩ thuật” trong năm 2019. Với tỉ lệ nợ công hiện ở mức cao kỉ lục khoảng 2.386 tỉ euro, tương đương 134% Tổng sản phẩm quốc nội (GDP), vượt mức trần 60% GDP theo quy định của EU, Italy hiện là "con nợ" lớn thứ hai trong Eurozone và bị xem là mối đe dọa lớn nhất đối với tương lai khối này.

Gánh nặng giờ đặt cả lên vai Tổng thống Sergio Mattarella, người sẽ phải dùng “liều thuốc mạnh mẽ” trước mỗi cuộc khủng hoảng chính phủ. Trong hai ngày 21 và 22/8, Tổng thống Mattarella sẽ tham vấn từng đảng trong Quốc hội Italy để đánh giá việc có thể thành lập liên minh mới hay không.

Giới chuyên gia cho rằng ít nhất 3 kịch bản có thể xảy ra. Đó là chính phủ "đỏ - vàng" - tức liên minh gồm M5S (vàng) và đảng PD (đỏ). Mặc dù cả hai bên luôn loại trừ việc trở thành đối tác liên minh, song bối cảnh giờ đã hoàn toàn thay đổi. Cựu Thủ tướng Italy Matteo Renzi thuộc đảng PD khẳng định một liên minh giữa M5S và PD sẽ khiến Lega của ông Salvini trở thành phe đối lập, có thể đảo ngược một số chính sách gây tranh cãi. Ứng cử viên thủ tướng khi đó có thể là ông Giuseppe Conte hoặc ông Roberto Fico thuộc M5S, Chủ tịch Hạ viện hiện nay.

Khả năng thứ hai là chính phủ liên minh “Ursula”. Liên minh này do cựu Thủ tướng Romano Prodi lãnh đạo, bao gồm đảng PD trung tả, đảng Tiến lên Italy (Forza Italia) và M5S, các lực lượng chính ủng hộ bà Ursula von der Leyen là Chủ tịch EC.

Cuối cùng là một chính phủ kĩ trị để Italy có thể giải quyết những vấn đề cấp bách trước mắt trước khi tiến hành cuộc bầu cử trước thời hạn vào đầu năm 2020. Với kịch bản này, ứng cử viên thủ tướng có thể là ông Giuseppe Conte, cựu công tố viên và đứng đầu cơ quan chống tham nhũng Raffaele Cantone hoặc cựu Thủ tướng Enrico Letta.

Chính trường Italy đang ngày một chao đảo, chia rẽ, phân rã, cản trở mọi nỗ lực cải cách kinh tế và xã hội vốn rất cần thiết để đem lại sự ổn định cho quốc gia vùng Địa Trung Hải.