Xơ vữa động mạch có thể ảnh hưởng đến hầu hết các động mạch trong cơ thể như các động mạch ở tim, não, cánh tay, chân, mạc treo và thận... Đây là một bệnh lí mạch máu mạn tính, thường xảy ra khi rối loạn chức năng nội mạc động mạch (do chất oxy hoá), kết hợp lắng đọng mỡ máu xấu (Cholesterol LDL tăng cao), gây hình thành và phát triển xơ vữa trong thành mạch máu.

Một số biện pháp phòng ngừa xơ vữa động mạch

- Có chế độ ăn khoa học, lành mạnh

Chế độ ăn lành mạnh có thể giảm nguy cơ xơ vữa động mạch, kiểm soát huyết áp, đường huyết, mỡ máu và cân nặng. Cần hãy ăn nhiều rau quả (200 gram/ngày), trái cây tươi (200 gram/ngày) và ngũ cốc mỗi ngày, chọn thức ăn nhiều chất xơ, ăn nhiều cá (ít nhất 1-2 lần/tuần). Chế độ ăn nhiều chất béo cần được giảm bằng cách giảm sử dụng mỡ động vật, bơ thực vật, sữa béo nguyên kem, lòng đỏ trứng, phủ tạng động vật (gan, thận, óc, lá lách ...), thức ăn chiên rán sẵn, thức ăn nhanh ...

Xơ vữa động mạch gây hẹp và tắc nghẽn động mạch

Cần hạn chế các thực phẩm có lượng muối ăn cao, lượng muối hằng ngày được khuyến cáo dưới 6 gram/ngày (tương đương một muỗng nhỏ). Có thể thực hiện chế độ giảm ăn mặn bằng cách giảm sử dụng thức ăn chế biến sẵn, chọn lựa thực phẩm tươi, không nêm mặn khi nấu ăn, hạn chế chấm thêm muối, nước chấm như nước mắm, nước tương khi ăn.

- Không hút thuốc lá

Theo nghiên cứu thuốc lá có mối liên quan đến xơ vữa động mạch. Nên ngưng hút thuốc lá là biện pháp hiệu quả nhất và ít tốn kém nhất để ngăn ngừa tiến trình xơ vữa động mạch. Cần quyết tâm bỏ hút thuốc lá và tránh xa khói thuốc lá nếu không phải là người hút thuốc. Đối với người nghiện thuốc lá, bác sĩ có thể kê đơn các sản phẩm thay thế nicotin và dùng thuốc hỗ trợ cai nghiện thành công.

- Hạn chế bia rượu

Uống nhiều bia rượu có thể làm tăng huyết áp và rối loạn mỡ máu từ đó làm hình thành các mảng xơ vữa động mạch. Mỗi người không nên uống quá 2 đơn vị rượu mỗi ngày đối với nam và 1 đơn vị rượu đối với nữ. Điều đó có nghĩa một ngày nam giới không nên uống quá 2 lon bia hoặc 300ml rượu vang hoặc 60 ml rượu mạnh; còn nữ giới thì không uống quá một nửa số lượng đó.

- Tập thể dục thường xuyên

Hoạt động thể dục giúp cải thiện cân nặng, huyết áp, mỡ máu và đường huyết, từ đó giảm xơ vữa động mạch. Các hiệp hội chuyên ngành khuyến cáo mỗi người cần vận động cường độ trung bình ít nhất 150 phút mỗi tuần (30 phút mỗi ngày, ít nhất 5 ngày mỗi tuần). Có thể chọn lựa chế độ luyện tập phù hợp với khả năng gắng sức của mình, bắt đầu từ các hoạt động cơ bắp như đi bộ nhanh. Ngoài lợi ích về thể chất, tập thể dục đều đặn thường xuyên sẽ giúp tự tin hơn và có trạng thái tinh thần tốt hơn.

- Kiểm soát cân nặng lí tưởng

Béo phì làm gia tăng tiến trình xơ vữa động mạch và mắc các bệnh như tăng huyết áp, đái tháo đường, nhồi máu cơ tim, đột qụy. Nếu thừa cân, béo phì, cần giảm cân bằng chế độ ăn thích hợp, hoạt động thể lực và đôi khi cần dùng thuốc theo chỉ định của bác sĩ để đạt chỉ số khối cơ thể ở mức bình thường.

- Kiểm soát huyết áp

Huyết áp tăng cao dẫn đến tăng LDL-oxy hóa. Tăng huyết áp còn thúc đẩy quá trình apoptosis của tế bào nội mạc mạch máu do tăng sản xuất angiotensin II, khiến tế bào nội mạc không liền lạc và tạo điều kiện cho phân tử LDL oxy hóa dễ dàng đi vào lớp dưới nội mạc.

Nếu không được kiểm soát tốt, tăng huyết áp có thể gia tăng 4-6 lần nguy cơ đột qụy, tăng huyết áp trong thời gian dài. Bệnh nhân tăng huyết áp cần được giảm huyết áp xuống dưới trị số 140/90 mmHg bằng cách dùng thuốc hạ áp và điều chỉnh lối sống như giảm ăn mặn, tập thể dục, không hút thuốc lá, tiết chế rượu bia, hạn chế căng thẳng, lo âu ...

- Kiểm soát đường huyết

Đái tháo đường có thể gia tăng 2-4 lần nguy cơ đột qụy. Bệnh nhân đái tháo đường cần được kiểm soát đường huyết đạt mục tiêu bằng thuốc, chế độ ăn và vận động thể lực. Nếu chưa mắc đái tháo đường, cần khám sức khỏe định kì để tầm soát đái tháo đường.

- Kiểm soát mỡ máu

Quá nhiều mỡ xấu có thể làm tiến triển xơ vữa động mạch, dẫn đến đột qụy và nhồi máu cơ tim. Giữ các trị số mỡ máu của bạn trong giới hạn bình thường bằng chế độ ăn, tập thể dục và thuốc hạ mỡ máu.

Tóm lại, xơ vữa động mạch là một loại xơ cứng động mạch cụ thể do tích tụ chất béo, cholesterol và các chất khác trong và trên thành động mạch. Sự tích tụ này được gọi là mảng bám. Thói quen lối sống không lành mạnh, hút thuốc lá, ăn nhiều thức ăn nhanh, dầu mỡ... dễ gây xơ vữa động mạch, cả ở người trẻ.