Trước năm 2017, Hội Khuyến học xã Y Sơn chủ yếu hoạt động mạnh ở các khu, các dòng họ. BCH cùng với UBND xã nhiều lần bàn bạc kĩ lưỡng về phương thức huy động quỹ khuyến học cấp xã, xác định rõ nguồn quan trọng nhất là từ người Y Sơn thành đạt hiện đang công tác, làm việc trên mọi miền đất nước. Hội khuyến học gửi đi gần 50 thư ngỏ và cử người đến trực tiếp hoặc điện thoại đến những nơi quan trọng như thị trấn Hạ Hòa, TP Việt Trì, Thủ đô Hà Nội v.v... Sau một thời gian, những người Y Sơn xa quê đã gửi tiền về ủng hộ quỹ khuyến học quê hương.

Để làm gương cho phong trào xây dựng quỹ khuyến học, UBND xã huy động mỗi công chức ủng hộ từ 200.000 đồng trở lên. Hầu hết các Hội trong xã đều ủng hộ, như Hội Phật giáo 500.000 đồng, họ Nguyễn 200.000 đồng. Người gửi về ủng hộ quỹ khuyến học nhiều nhất là ông Đỗ Tiến Luận, Chủ tịch UBND huyện Hạ Hòa và bà Đỗ Thị Phong, Trưởng phòng Giáo dục và Đào tạo huyện. Ông Nguyễn Đức Nghĩa, Trưởng ban liên lạc người Y Sơn ở thị trấn Hạ Hòa huy động cả con, cháu tham gia. Bước đầu quỹ khuyến học xã thu được gần 30 triệu đồng.

Hội Khuyến học xã Y Sơn tổ chức theo nhiều cấp, ở xã, ở khu, dòng họ, chi và khuyến học gia đình. Khu hoạt động hiệu quả và có Quỹ Khuyến học lớn nhất là khu 1 và khu 4, có lúc lên tới 6 triệu đồng. Có 4 dòng họ có quỹ khuyến học là họ Chu, họ Vũ, họ Hà và họ Nguyễn. Trong đó, họ Vũ hoạt động khá tốt, có lúc quỹ lên tới 10 triệu đồng. Chi ông Cử trong họ Vũ có lúc quỹ khuyến học lên tới 6 triệu đồng. Hội Cựu giáo chức (CGC) là hội duy nhất có quỹ khuyến học và có phong trào khuyến học gia đình sôi nổi nhất. Phương thức huy động quỹ khuyến học gia đình của CGC theo nguyên lí "hũ gạo nuôi quân". Có ba gia đình tiêu biểu là gia đình thầy giáo Chu Đình Nguyện, gia đình thầy giáo Bùi Việt Hùng và gia đình cô giáo Bùi Thị Luật. Ba gia đình trên các con đều tốt nghiệp đại học. Riêng gia đình bà Bùi Thị Luật đã thực hiện khuyến học từ năm 1990, nếu con đỗ vào cấp 3 được thưởng một xe đạp Thống nhất, nếu đỗ vào đại học được thưởng một xe máy Honda. Năm 2017, ông bà thưởng cho cháu ngoại 5 năm liên tục xuất sắc một xe đạp trị giá 1.700.000 đồng. Do sớm xác định được vai trò khuyến học gia đình nên ông bà có 6 người con thì 4 người có bằng đại học và 2 người có bằng cao đẳng.

Năm học 2017-2018, Hội Khuyến học xã Y Sơn dự kiến sẽ mở hội nghị khuyến học, khuyến tài thưởng cho các cháu học giỏi, đỗ đại học và các thầy cô giáo dạy giỏi kể cả các thầy cô giáo là người Y Sơn đang dạy học ở nơi khác đạt giỏi.

Quan tâm đến giáo dục, đến phong trào khuyến học nên xã Y Sơn có quỹ khá lớn để thưởng cho các cháu học giỏi, các thầy cô dạy giỏi kịp thời động viên phong trào "học tốt, dạy tốt". Chính vì vậy, số học sinh giỏi, đỗ đại học, cao đẳng và giáo viên giỏi ngày càng tăng, trường Mầm non được công nhận chuẩn quốc gia giai đoạn 2 và trường Tiểu học đang phấn đấu để được công nhận vào cuối năm 2018.

Vũ Văn Thành