Thực hiện đề án sắp xếp các đơn vị hành chính cấp xã, tỉnh Phú Thọ sau khi thực hiện sáp nhập, sắp xếp là 225 đơn vị, trong đó có 197 xã, 11 thị trấn và 17 phường. Như vậy số lượng xã, phường giảm do sắp xếp là 52 đơn vị, trong đó có 51 xã và 1 phường.

Liên quan đến vấn trên, ông Triệu Công Hoan, Chủ tịch UBND xã Vạn Xuân, huyện Tam Nông cho biết: Năm 2020, xã Văn Lương, Vạn Xuân, Tam Cường sáp nhập với nhau để thành lập xã mới Vạn Xuân. Riêng trụ sở xã Văn Lương chúng tôi đã đầu tư xây dựng trường Mầm non. Còn trạm Y tế, trường mầm non Văn Lương và trụ sở xã Tam Cường (cũ) tỉnh đang làm quy trình thu hồi để đấu giá trong thời gian sớm nhất, tránh tình trạng bỏ hoang, gây lãng phí.

Được biết, khó khăn lớn nhất là xử lí tài sản đất đai. Trong đó, phương án bán đấu giá mất nhiều thời gian vì phải theo quy trình, quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất. Đối với tài sản công của các cơ quan trung ương đóng trên địa bàn thì phụ thuộc vào các bộ, ngành liên quan và Chính phủ. Việc sáp nhập đã phát sinh những vướng mắc như dôi dư trụ sở xã và các tài sản liên quan. Có những địa phương đành phải để không trụ sở xã hoặc thuê người dân trông coi, vì không thể sử dụng cho hoạt động giải quyết hồ sơ, thủ tục hành chính liên thông, khi các trụ sở cũ cách xa từ 3-5km. Trong khi đó, trụ sở sau sáp nhập xã lại không đủ chỗ làm việc, buộc phải đầu tư xây dựng thêm. Đây cũng là sự lãng phí đầu tư công khá lớn.

Đại diện lãnh đạo Sở Tài chính tỉnh Phú Thọ chia sẻ: “Việc chuyển đổi công năng, mục đích sử dụng trụ sở của UBND cấp xã sau sắp xếp, sáp nhập gặp nhiều khó khăn. Việc xây dựng phương án điều chuyển, bán tài sản trên đất, chuyển nhượng quyền sử dụng đất một số trụ sở, tài sản dôi dư sau sắp xếp của các địa phương tiến hành chậm, nhiều huyện chưa đề xuất phương án xử lí như: Thanh Ba, Hạ Hòa, Cẩm Khê... Cá biệt có địa phương kí hợp đồng cho thuê trụ sở UBND xã vào mục đích sản xuất, kinh doanh không đúng quy định”.

Mới đây, đại diện lãnh đạo Bộ trưởng Bộ Tài chính cho biết, sau sáp nhập huyện, xã, gần 1.000 trụ sở chưa được xử lí, trong đó khoảng một nửa bỏ hoang, gây lãng phí. Giai đoạn 2019-2021, cả nước đã giảm 8 đơn vị cấp huyện và 561 đơn vị cấp xã, qua đó giảm 3.437 cơ quan ở cấp xã và 429 cơ quan ở cấp huyện, giảm chi ngân sách nhà nước 2.000 tỉ đồng.

Dự kiến giai đoạn 2023-2025, có 33 đơn vị cấp huyện và 1.327 đơn vị cấp xã thuộc diện bắt buộc sắp xếp. Theo đó, dĩ nhiên số trụ sở dôi dư sẽ càng ngày tăng thêm... Nếu không có biện pháp xử lí vấn đề này, số tiền tiết kiệm ngân sách nhờ sáp nhập xã, huyện không chắc nhiều hơn số tiền lãng phí do bỏ hoang công sở!

Có nhiều nguyên nhân khách quan và chủ quan dẫn đến tình trạng bỏ hoang này, trong đó có việc khó tìm cơ quan định giá tài sản công. Ngoài ra, muốn chuyển mục đích sử dụng tài sản công thì phải phê duyệt lại mục đích sử dụng đất, điều chỉnh quy hoạch và hàng loạt thủ tục hành chính khác.

Để giải quyết vấn đề các trụ sở bỏ hoang sau sáp nhập huyện, xã, cần có một kế hoạch tổng thể và chi tiết từ chính quyền các cấp. Có lẽ trước hết chính quyền địa phương nên thành lập một ban đặc trách để xác định tình trạng hiện tại của các trụ sở, đánh giá giá trị tài sản và đề xuất các phương án tái sử dụng hoặc chuyển nhượng. Các trụ sở có thể được chuyển đổi thành nhà văn hóa, trung tâm giáo dục, phòng khám y tế hoặc trung tâm khởi nghiệp để hỗ trợ cộng đồng và thúc đẩy kinh tế địa phương.

Cũng có thể tổ chức các cuộc đấu giá công khai để thu hút nhà đầu tư có khả năng và ý định sử dụng hiệu quả các cơ sở này. Đồng thời, cần có chính sách ưu đãi, hỗ trợ về tài chính, thuế và thủ tục hành chính để khuyến khích đầu tư vào các dự án tái sử dụng tài sản công. Cần tăng cường công tác giám sát và quản lí tài sản công để tránh lãng phí và thất thoát trong quá trình chuyển đổi và sử dụng; cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan liên ngành, từ quy hoạch, tài chính, văn hóa, giáo dục, y tế, đến các tổ chức xã hội để bảo đảm việc tái sử dụng tài sản công mang lại lợi ích tối đa cho cộng đồng. Giải quyết được vấn đề trụ sở bỏ hoang không chỉ góp phần phát triển kinh tế - xã hội của địa phương mà còn tiết kiệm ngân sách nhà nước và tối ưu hóa việc sử dụng tài sản công..