Trong nhiều năm, Đức có vai trò lãnh đạo Liên minh châu Âu (EU), đặc biệt có tiếng nói và sức ảnh hưởng với các quốc gia Trung và Đông Âu trong EU - những nước dựa vào Berlin để được bảo trợ. Thông thường, khi cần sự ủng hộ trong các chương trình của EU, chính Đức đã khuyến khích, vận động những nước này tham gia.

Nhưng một loạt các diễn biến gần đây đã làm xói mòn quyền lực và ảnh hưởng của Berlin ở Trung và Đông Âu. Đó là việc Thủ tướng Angela Merkel nghỉ hưu, dẫn đến việc thành lập một chính phủ liên minh 3 bên phức tạp hơn ở Berlin, và đặc biệt là một loạt các vấn đề về chính sách, thông điệp không nhất quán về Nga và cuộc xung đột ở Ukraine.

Thủ tướng Scholz

Theo nhiều quan chức và nhà ngoại giao EU, vai trò của Berlin bị suy yếu rõ rệt và trong một số trường hợp, các nước khác trong khu vực đang hướng đến việc sẵn sàng đi theo con đường riêng, công khai thách thức liên minh truyền thống Pháp - Đức, vốn là trung tâm quyền lực và ra quyết định của EU. Sự thất vọng với Đức thể hiện rõ nét trong tuần này khi các nguyên thủ quốc gia và chính phủ EU phải vật lộn để đạt được thỏa thuận cấm vận một phần dầu mỏ của Nga và vượt qua sự phản đối cứng rắn của Thủ tướng Hungary Viktor Orbán.

Trước đây, khi ông Orbán gây trở ngại cho các đề xuất của EU, bà Merkel thường đứng ra “dàn xếp và thỏa hiệp”. Lần này, Đức bị chỉ trích vì muốn có lợi thế liên quan đến đề xuất miễn lệnh cấm vận đối với dầu vận chuyển qua đường ống. Berlin liên tục phủ nhận mọi liên quan đến việc đề xuất miễn trừ và cuối cùng cam kết sẽ chấm dứt mọi hoạt động mua dầu của Nga vào cuối năm nay - như một minh chứng rõ ràng rằng, họ sẽ không thu được gì từ nguồn cung đường ống. Nhưng thực tế là các nước thành viên EU khác, bao gồm cả một số nước Trung và Đông Âu vẫn nghi ngờ, qua đó nhấn mạnh uy tín bị suy giảm của Berlin.

Trong khi đó, chuyến thăm Budapest trước đó của Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen, từng là Bộ trưởng Quốc phòng Đức thời chính phủ của bà Merkel không mang lại bước đột phá nào liên quan đến bế tắc về lệnh cấm dầu. Và tranh chấp pháp quyền đang diễn ra của Hungary với Ủy ban châu Âu khiến việc đạt được thỏa hiệp trở nên khó khăn hơn.

Thủ tướng Scholz tuần trước lập luận rằng, hội nghị thượng đỉnh kéo dài 2 ngày vào cuối tháng 5 vừa qua "nhấn mạnh sự đoàn kết của châu Âu đối với Ukraine" - một thành tựu mà theo ông là nhờ giúp đỡ tài chính, tiếp nhận người tị nạn cũng như hỗ trợ quân sự bổ sung cho Kiev thông qua một thỏa thuận hoán đổi xe tăng với Hy Lạp.

Sự suy giảm ảnh hưởng của Đức đã diễn ra trong những năm cuối nhiệm kì 16 năm của bà Merkel, nhưng lần đầu tiên xuất hiện rõ ràng vào tháng 6 năm ngoái, khi bà Merkel và Tổng thống Pháp Macron đề xuất tổ chức hội nghị thượng đỉnh EU với Tổng thống Nga Vladimir Putin, nhưng bị các nhà lãnh đạo từ Ba Lan, Estonia, Latvia và Litva bác bỏ.

Trước đó, sự tín nhiệm của Đức và Pháp đã bị giảm sút sau nỗ lực thất bại trong thời gian dài nhằm thực hiện các thỏa thuận hòa bình Minsk, nhằm chấm dứt xung đột ở khu vực Donbas, miền Đông Ukraine.

Chiến dịch quân sự của Nga ở Ukraine bắt đầu từ ngày 24/2/2022 khẳng định thêm với các quốc gia Đông Âu rằng, Đức “mắc sai lầm khi đặt lợi ích kinh tế lên trên việc kiềm chế và cô lập Moskva”. Mặc dù Mỹ nhiều lần cảnh báo về cuộc xung đột, nhưng Berlin và Paris đã phản ứng bằng thái độ hoài nghi.

Tuy nhiên, một số nhà ngoại giao và quan chức Đông Âu cho biết, họ vẫn hi vọng rằng, Berlin sẽ trở lại, khôi phục uy tín trong các vấn đề quốc tế với sự hỗ trợ của Ngoại trưởng Annalena Baerbock…